Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 12 września 2013 r. (IBPP2/443-546/13/KO) uznała, że: „przepis art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy, w sytuacji, gdy podatnik chce skorzystać z uprawnienia ?w nim wskazanego, nakazuje bezwzględnie dokonać zapłaty za dokonane zakupy gotówką bądź przelewem za pośrednictwem rachunku bankowego. ?W żadnym miejscu wskazany przepis nie odnosi się do możliwości regulowania należności w drodze potrącenia (kompensaty) wzajemnych wierzytelności. Tym samym wnioskodawca, chcąc skorzystać z tego uprawnienia szczególnego, tzn. otrzymać zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym ?w terminie 25 dni, jest zobowiązany dokonać zapłaty gotówką lub przelewem za faktury dotyczące transakcji poniżej ?15 000 euro oraz wyłącznie przelewem z rachunku bankowego w odniesieniu do transakcji udokumentowanych fakturami, gdy należność przekracza kwotę ?15 000 euro, o której mowa w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. (...). Należy ?w tym miejscu zwrócić uwagę, iż przymus dokonania rozliczeń ?w opisanej sytuacji za pośrednictwem rachunku bankowego jednocześnie wyklucza przeprowadzenie tego rodzaju transakcji w formie potrącenia. (...). ?W świetle powyższych regulacji prawnych oraz odnosząc się do opisu sprawy, należy stwierdzić, że wnioskodawca, składając wniosek o wcześniejszy zwrot, w sytuacji, gdy kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracjach wynikają z faktur dokumentujących transakcje, zostały uregulowane poprzez potrącenie wzajemnych wierzytelności (kompensatę) – nie będzie uprawniony do zwrotu różnicy podatku VAT (wynikającego z tych faktur) w terminie 25 dni od dnia złożenia rozliczenia".

Analogicznie wypowiedziała się Izba Skarbowa w Warszawie ?w interpretacji z 9 listopada 2012 r. (IPPP2/443-724/12-4/DG).

Zdania są podzielone

Oznacza to, że organy podatkowe mogą zakwestionować firmie prawo do szybszego zwrotu VAT, gdy zapłata nastąpi poprzez kompensatę wzajemnych należności.

Jednak wcześniej fiskus prezentował pogląd przychylny podatnikom. Przykładowo w interpretacji z 9 sierpnia 2010 r. (ILPP1/443-565/10-2/BD) Izba Skarbowa w Poznaniu stwierdziła, że: „Wartość 15 000 euro, o jakiej mowa w art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, stanowi granicę zapłaty w formie gotówkowej i za pośrednictwem rachunku bankowego, ?a równocześnie nie ma żadnego wpływu na możliwość dokonywania wzajemnych kompensat wierzytelności. Gdyby zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie obowiązku regulowania wszystkich należności tylko ?i wyłącznie za pośrednictwem rachunku bankowego w formie przepływów pieniężnych, to zostałoby to zastrzeżone bezpośrednio w przepisie. (...). Podatnik który złoży wniosek o wcześniejszy zwrot, w sytuacji, gdy kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji wynikają z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone wystawcy faktury przelewami bankowymi oraz poprzez potrącenie wzajemnych wierzytelności (kompensatę) – będzie uprawniony do zwrotu różnicy podatku VAT w terminie 25 dni od dnia złożenia rozliczenia".

Takie stanowisko zajęła również Izba Skarbowa w Bydgoszczy ?w interpretacji z 27 grudnia 2007 r. (ITPP2/443-129/07/EŁ) oraz Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 3 czerwca 2009 r. (IPPP1-443-236/09-4/JL).

Korzystny pogląd NSA

Naczelny Sąd Administracyjny ?w orzeczeniach z 2 czerwca 2011 r. (I FSK 1075/10) oraz z 5 kwietnia 2012 r. (I FSK 1731/11) w sposób jednoznaczny potwierdził prawo podatnika do ubiegania się ?o szybszy zwrot VAT, także ?w przypadku zapłaty należności w formie kompensaty. W ostatnim z tych wyroków czytamy, że: „zobowiązanie pieniężne wygasa także poprzez kompensację (potrącenie) wzajemnych wierzytelności, a więc instytucję prawa cywilnego przewidzianą w art. 498 kodeksu cywilnego. (...). Tym samym potrącenie jako sposób wygaszenia stosunku zobowiązaniowego uznaje się za równoważny zapłacie. Jednakże tożsamość skutku, jaki wywiera potrącenie oraz zapłata, nie może przesądzać o konieczności uwzględnienia dyspozycji art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Skoro bowiem przepis ten dotyczy rozliczeń pieniężnych, to tym samym nie odnosi się do zapłaty ?w formie potrącenia wzajemnych wierzytelności – uregulowanego ?w art. 498 kodeksu cywilnego, które jedynie wywiera skutek taki, jakby dłużnicy spełnili świadczenie poprzez zapłatę wierzytelności. Za prawidłowe zatem należało uznać stanowisko sądu I instancji, że warunek otrzymania przyspieszonego zwrotu nadwyżki podatku jest spełniony także wtedy, gdy w miejsce zapłaty należności ?z faktury wskazanej w tym przepisie podatnik i wystawca faktury dokonają wzajemnego potrącenia przysługujących im wierzytelności".

Są też inne rozstrzygnięcia

Jednocześnie należy przywołać wyrok WSA w Gliwicach z 10 kwietnia 2014 r. (III SA/Gl 1962/13), w którym sąd zgodził się z fiskusem, że podatnik nie ma prawa do ubiegania się o zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym ?w przyspieszonym terminie ?25 dni, jeśli dokonuje potrącenia w formie kompensaty jakiejkolwiek należności za faktury, ?z których podatek naliczony uwzględnił w deklaracji VAT. Sąd zważył, że art. 87 ust. 6 ustawy ?o VAT, jako wyjątku od podstawowej reguły nie należy interpretować rozszerzająco.

Jednak jako argument potwierdzający prawidłowe stanowisko organu podatkowego, sąd uznał jedynie, że szybszy zwrot podatku jest powiązany z możliwością szybszego sprawdzenia transakcji ?o wartości przekraczającej kwotę 15 000 euro. Sprawdzenie zasadności zwrotu w przypadku sprawdzania warunków potrącalności dwóch wierzytelności, czy weryfikacji potrąceń umownych, wreszcie umów kompensacyjnych, zazwyczaj wielostronnych, wymaga znacznie dłuższego okresu, takiego jak termin 60 dni. Potrącenie wierzytelności wzajemnych nie jest tak samo czytelne jak zapłata poprzez rachunek bankowy, chociaż ?– z punktu widzenia organów podatkowych – są to zdarzenia, które w przypadku złych intencji stron rzeczywiście wymagają sprawdzenia w równym stopniu.

Dla takiej argumentacji WSA ?w Gliwicach trudno jednak znaleźć potwierdzenie w przepisach ustawy o VAT.