Wprowadzenie mechanizmu samonaliczenia VAT w obrocie złomem ma zlikwidować nadużycia w tej branży. Tak zakłada uchwalona przez Sejm nowelizacja, która znajduje się w Senacie.

Patent na wyłudzenie podatku jest prosty. Na jednym z etapów obrotu firma sprzedaje złom z VAT, którego jednak nie odprowadza do urzędu. Nabywca go odlicza, a sprzedawca znika po kilku transakcjach.

Po zmianach ma być inaczej.

– VAT będzie rozliczał nabywca, a nie sprzedawca złomu – mówi Adam Bartosiewicz, wspólnik w kancelarii EOL, współautor komentarza do ustawy o VAT. – Wykaże go w deklaracji, ale podatek należny będzie jednocześnie podatkiem naliczonym, który może odliczyć. Wyjdzie więc na zero. Jednocześnie taka konstrukcja wyklucza ryzyko sytuacji, w której kupujący odliczył VAT, a sprzedawca go nie odprowadził.

Tracą uczciwi

Na zmianę z utęsknieniem czekają przedstawiciele branży recyklingowej.

– Konsekwencje luk w przepisach pozwalających na nadużycia ponoszą przede wszystkim uczciwe firmy – mówił na wczorajszej konferencji prasowej Kazimierz Poznański, prezes Izby Gospodarczej Metali Niezależnych i Recyklingu.

– Fiskus kwestionuje ich rozliczenia, bo trudno mu wyegzekwować zaległy podatek od słupów, którzy często nie mają żadnego majątku.

Nadgorliwe kontrole

– Niestety, urzędy traktują niemal każdego przedsiębiorcę z tej branży jak potencjalnego przestępcę skarbowego – twierdzi Tomasz Olkiewicz, radca prawny z kancelarii MDDP.

– Fiskusowi do zakwestionowania odliczenia VAT u nabywcy wystarczy, że nie odprowadzono go na jednym z wcześniejszych etapów obrotu.

– Przed ryzykiem sporu z urzędem nie zabezpiecza nawet dokładna weryfikacja kontrahentów – dodaje Marek Suchowolec, przewodniczący rady nadzorczej Drop SA. – Nie jesteśmy bowiem w stanie ustalić, co się działo we wcześniejszych transakcjach.

Zdaniem Tomasza Olkiewicza organy podatkowe bardzo restrykcyjnie podchodzą do firm zajmujących się handlem złomem i recyklingiem.

– Błyskawicznie wydają decyzje zabezpieczające (np. blokują pieniądze na rachunku bankowym), same postępowania przedłużają zaś w nieskończoność. Tymczasem z orzecznictwa wynika, że firma, która mimo dołożenia należytej staranności padła ofiarą oszustwa, nie może być pozbawiona prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Zmiany zasad rozliczenia VAT mają wejść w życie 1 kwietnia.

– Oczywiście nie będzie musiała go wykazywać firma skupująca złom od zbieracza, który nie jest podatnikiem – tłumaczy Adam Bartosiewicz. – Mechanizm samonaliczenia będzie miał zastosowanie dopiero w transakcjach, w których obie strony są podatnikami. Nie powinien sprawiać praktycznych problemów przedsiębiorcom, choć mogą się pojawić wątpliwości, np. przy określaniu tego, co należy rozumieć pod pojęciem "złom". Polskie przepisy nie definiują go bowiem. Jeśli więc firma sprzeda jako złom towary, które jednak nadają się do użytku, to może mieć problemy z fiskusem.

Etap legislacyjny:

- przed głosowaniem w Senacie

Opinia:

Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy w kancelarii Kolibski Nikończyk Dec i Partnerzy

Metoda na znikającego podatnika jest dość powszechna i występuje nie tylko w obrocie złomem.  Dyrektywa 2006/112/WE pozwala jednak na wprowadzenie specjalnych zasad rozliczenia akurat w tej branży. Ze względu na specyfikę sprzedawanych towarów jest ona szczególnie podatna na nieprawidłowości. Mechanizm samonaliczenia powinien je wyeliminować. Podatek należny i naliczony będą się bowiem kompensować w rozliczeniu u nabywcy. Interesy budżetu i biznesu są tu zbieżne, bo uszczelniając przepisy, państwo może ukrócić wielomilionowe nadużycia, a firmy działające w tej branży nie będą ponosić konsekwencji działania nieuczciwych podmiotów.

Zobacz zmiany (zaznaczone kursywą - mają wejść w życie 1 kwietnia 2011 r.) wprowadzone w art. 17 ustawy o VAT ustawą z 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach:

Art. 17. 1. Podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:

1) na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy na podstawie przepisów celnych importowany towar jest zwolniony od cła albo cło na towar zostało zawieszone, w części lub w całości, albo zastosowano preferencyjną, obniżoną lub zerową stawkę celną;

2) uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, w tym również osoby, na które, zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki związane z tymi procedurami;

3) dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;

4) będące usługobiorcami usług świadczonych przez podatników posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju;

5) nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium kraju, z zastrzeżeniem art. 135–138;

6) obowiązane do zapłaty podatku na podstawie art. 42 ust. 8 lub ust. 10;

7) nabywające złom, jeżeli dokonującym jego dostawy jest podatnik, o którym mowa w art. 15, niekorzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9, a dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2; 8)  nabywające usługi w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 oraz z 2009 r. Nr 215, poz. 1664), jeżeli usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, niekorzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9.

2.   W przypadkach wymienionych w ust. 1 pkt 4, 5, 7 i 8, usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego.

3. W przypadkach wymienionych w art. 27 ust. 3 przepis ust. 1 pkt 4 stosuje się, jeżeli usługobiorcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności lub stałe miejsce zamieszkania na terytorium kraju.

3a. Przepisu ust. 1 pkt 4 nie stosuje się do świadczenia przez podmiot zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 usług, do których ma zastosowanie art. 28e.

4. W przypadkach wymienionych w art. 28 ust. 3, 4, 6 i 7 przepis ust. 1 pkt 4 stosuje się, jeżeli usługobiorcą jest podmiot zarejestrowany jako podatnik VAT UE, zgodnie z art. 97.

5. Przepis ust. 1 pkt 5 stosuje się, jeżeli nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności lub stałe miejsce zamieszkania na terytorium kraju, albo osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju, z zastrzeżeniem ust. 6.

6. Przepisu ust. 1 pkt 5 nie stosuje się, jeżeli dostawa towarów dokonywana jest w ramach sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju.

7.   Przepisy ust. 1 pkt 7 i 8 stosuje się, jeżeli nabywcą lub usługobiorcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15.