Zanim przejdziemy do ich omówienia, zwróćmy uwagę na kilka ogólnych kwestii.

[srodtytul]Ważne przepisy[/srodtytul]

Wciąż wielu podatników nie wie, że obecnie zasady kontroli podatkowej reguluje przede wszystkim [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0994BCA7FD651C013A52A43AD3E1BEEC?id=236773]ustawa o swobodzie działalności gospodarczej[/link] (dalej ustawa o swobodzie). Aby przygotować firmę na kontrolę podatkową, trzeba też znać ordynację podatkową i relacje między obiema ustawami.

To, że kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorców przeprowadzana jest na zasadach określonych w ustawie o swobodzie, wynika z art. 77 tej ustawy. Odstępstwa od tej reguły w zakresie zasad i trybu kontroli mogą wynikać tylko z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych.

Mimo że ustawa o swobodzie jest podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia kontroli przedsiębiorcy, w kilkudziesięciu ustawach pojawiają się przepisy dotyczące kontroli. Tylko w zakresie nieuregulowanym w ustawie o swobodzie stosuje się przepisy ustaw szczególnych. Za to zakres przedmiotowy kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy oraz organy upoważnione do jej przeprowadzenia określają odrębne ustawy.

[srodtytul]Zasada jednej kontroli...[/srodtytul]

Ustawa o swobodzie określa m.in. dopuszczalny czas trwania kontroli i limituje ich liczbę.

Jedna kontrola w tym samym czasie to podstawowa zasada prowadzenia kontroli podatników. Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Jeżeli firma jest już kontrolowana, organ kontroli odstąpi od podjęcia czynności kontrolnych i może ustalić z przedsiębiorcą inny termin przeprowadzenia kontroli.

W wypadku średniego przedsiębiorcy (zob. art. 106 ustawy o swobodzie), który wykonuje działalność gospodarczą w więcej niż jednym zakładzie lub innej wyodrębnionej części swojego przedsiębiorstwa, zasada „jednej kontroli” odnosi się do zakładu lub części przedsiębiorstwa. U takiego przedsiębiorcy może pojawić się jednocześnie kilka kontroli, jeżeli każda ogranicza się do np. jednego zakładu.

Nie jest to możliwe w przypadku mikroprzedsiębiorcy i małego przedsiębiorcy. Jednak nawet w mniejszych firmach w zakładzie lub części przedsiębiorstwa, w której trwa kontrola, dopuszczalne jest równoczesne przeprowadzenie czynności kontrolnych niezbędnych do zakończenia innej kontroli w innym zakładzie.

[srodtytul]...i roczny limit czasowy[/srodtytul]

Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać rocznego limitu >patrz tabela poniżej. Ustawa o swobodzie nie ustanawia łącznego maksymalnego czasu trwania wszystkich kontroli. Przepisy dotyczą limitów kontroli dla poszczególnych uprawnionych organów kontroli.

Przedłużenie czasu trwania kontroli jest możliwe z przyczyn niezależnych od organu kontroli, ale nie może to naruszać rocznego limitu kontroli. Kontrolerzy mają specjalne uprawnienie co do przedłużenia czasu trwania kontroli, jeżeli w toku kontroli ujawnią zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 10 proc. kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego lub straty.

Wówczas czas trwania może zostać wydłużony ponad limit czasu kontroli. Nie może jednak nastąpić przekroczenie dwukrotności tego limitu. Takie same uprawnienia mają kontrolerzy w razie ujawnienia niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku.

[ramka][b]Dużo wyjątków[/b]

Od zasady jednej kontroli w firmie oraz rocznych limitów czasu kontroli są liczne wyjątki. Można prowadzić dwie kontrole jednocześnie i nie przestrzegać rocznych limitów kontroli, gdy np.:

- przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;

- kontrola dotyczy zasadności zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu;

- kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym;

- ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią inaczej.[/ramka]