Jest to tzw. zasada zwrotu pośredniego, unormowana w art. 76 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B33A565DAC614065E7AA33355B874FCF?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] (op). Odnosi się ona zarówno do zwrotu podatku wynikającego z (pierwotnych) zeznań i deklaracji podatkowych, zwrotu na wniosek, jak i nadpłat wynikających z decyzji podatkowych – bez względu na rodzaj podatku i sposób powstania nadpłaty (por. [b]wyrok WSA w Poznaniu z 8 lipca 2008 r., I SA/Po 488/08[/b]).

[srodtytul]Na zaległe i bieżące podatki[/srodtytul]

Nie dostaną więc nadpłaty w gotówce ci, którzy mają jakieś zaległości wobec fiskusa. Takie automatyczne zaliczenie nadpłaty dotyczy w praktyce osób, które w ciągu roku rozliczają się z fiskusem samodzielnie, same obliczają i wpłacają zaliczki na podatek dochodowy, a więc przede wszystkim przedsiębiorców.

Nadpłaty zaliczane są także na poczet odsetek za zwłokę przypadających od niewpłaconych lub wpłaconych nieterminowo w trakcie roku podatkowego zaliczek na podatek, jeśli ustalono je w decyzji.

Na wyraźny wniosek podatnika urząd zalicza nadpłatę na poczet przyszłych należności podatkowych. Jeśli takiego wniosku nie ma, a podatnik rozlicza się skrupulatnie i na bieżąco, musi mu nadpłatę zwrócić w pieniądzu – także z urzędu, a więc bez podejmowania przez podatnika jakichkolwiek starań.

Wyjątkowo, również z urzędu, zalicza się na poczet przyszłych zobowiązań tylko nadpłatę w kwocie nieprzekraczającej wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Koszt tego upomnienia to czterokrotność wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską za polecenie przesyłki listowej (obecnie 8 zł 80 gr). Jeśli jednak podatnik tego zażąda, musi otrzymać jej zwrot.

Wskazane zasady dotyczą także zwrotu nadpłat na rzecz płatników i inkasentów.

Przewidziane w art. 76 (a także 76a i 76b) op zasady zwrotu nadpłaty, w tym tzw. zaliczania pośredniego, mają odpowiednie zastosowanie do zwrotu podatku. Chodzi o zwrot różnicy podatku lub zwrot podatku naliczonego VAT a także zwrot innych podatków, takich jak PCC czy opłata skarbowa. Do nich odnosi się też art. 80 op, normujący kwestię wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty.

[srodtytul]Od dnia powstania[/srodtytul]

Zaliczenie na poczet zaległości nadpłaty albo zwrotu podatku następuje z dniem:

- powstania nadpłaty (chodzi o sytuacje wskazane w art. 73 § 1 pkt 1 – 3 i 5 § 2 op), z wyjątkiem gdy nadpłata powstała wskutek wpłacenia przez płatnika podatku w wysokości wyższej niż pobrana; tym dniem jest dzień złożenia (pierwotnego) zeznania lub (pierwotnej) deklaracji podatkowej (art. 76b op)

albo

- złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty.

Oczywiście jeśli w takim dniu zaległość już istniała, bo może być przecież tak, że powstała ona później niż nadpłata.

Obowiązują w tym zakresie takie zasady, jak przy zaliczaniu wpłat na podatek i zaległości podatkowe, gdy wpłata nie pokrywa całej zaległości albo na podatniku ciążą zaległości z różnych tytułów (por. art. 55 § 2 i art. 62 § 1 op).

Nadpłatę urząd zalicza na poczet zaległości, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności, proporcjonalnie – na zaległość podatkową i na odsetki (por. [b]wyrok NSA z 12 października 2005 r., I FSK 167/05[/b]).

Wskazane tu reguły dotyczą również zaliczania nadpłat płatnika i inkasenta na poczet ich zaległości podatkowych, należności podatkowych bieżących i zobowiązań powstałych związku z wykonywaniem obowiązków płatnika lub inkasenta (art. 76 § 3 op).

[srodtytul]Zaliczenie w postanowieniu[/srodtytul]

O zaliczeniu nadpłaty na zaległe i bieżące podatki organ podatkowy orzeka w postanowieniu. Takie postanowienie – jak stwierdził [b]WSA w Olsztynie wyroku z 12 lutego 2009 r. (SA/Ol 582)[/b] – odzwierciedla samą czynność zaliczenia. Ma charakter formalny i samo przez się nie przesądza istnienia nadpłaty ani zaległości podatkowej. Jednak, aby mogło dojść do takiej wzajemnej kompensacji, nadpłata i zaległość muszą istnieć.

Postanowienie dotyczące zaliczania nadpłaty można kwestionować, wnosząc zażalenie do izby skarbowej (art. 76a ordynacji).

[ramka][b]Dla przedsiębiorców na rachunek[/b]

Nadpłata i zwrot podatku przekazywane są przez urząd skarbowy na rachunek bankowy podatnika, jeśli należy on do grupy zobowiązanych do posiadania tego rachunku. Pozostali mają prawo do zwrotu w gotówce.

Obowiązek posiadania rachunku bankowego ciąży tylko na przedsiębiorcach prowadzących księgę przychodów i rozchodów i księgi rachunkowe (art. 61 op). Natomiast wszyscy inni podatnicy mają wybór formy zwrotu (na rachunek lub gotówką) i urząd skarbowy powinien ten wybór respektować. A forma zwrotu nie jest obojętna. Nic nie kosztuje przekazanie przez urząd nadpłaty na nasze konto bankowe. Koszt tego przelewu obciąża urząd skarbowy.

Inaczej może być w wypadku zwrotu w gotówce. Przepisy nie określają bliżej tego sposobu. Nadpłata może być wysłana przekazem pocztowym, wypłacona bezpośrednio w kasie urzędu skarbowego lub w kasie banku albo innej instytucji, z którą urząd skarbowy zawarł umowę o świadczenie usług w zakresie obsługi kasowej. Nadpłata zwracana przekazem pocztowym jest pomniejszana o opłatę pocztową. Przy większych nadpłatach może to sporo kosztować.

Wyjątkowo tylko w kasie podatnik może odebrać nadpłatę w kwocie nieprzekraczającej wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, czyli nieprzekraczającej 8 zł 80 gr (art. 77b § 3 op). [/ramka]