Taka decyzja ma charakter konstytutywny. Można się od niej odwołać, a jeśli rezultat odwołania nie będzie satysfakcjonujący, wnieść skargę do sądu administracyjnego.
[b]Prawo urzędu skarbowego do wydania takiej decyzji przedawnia się z upływem pięciu lat, licząc od roku, którym powstała zaległość podatkowa. [/b]
Jej wydanie musi poprzedzać postępowanie podatkowe z udziałem osoby trzeciej. Nie bada się już w nim kwestii odpowiedzialności podatnika, a tylko istnienie powiązań między podatnikiem a osobą trzecią, warunkujących jej odpowiedzialność za to, co jest on winien fiskusowi. W postępowaniu tym chodzi o ustalenie, czy np. dana osoba jest byłym małżonkiem podatnika, czy jako członek rodziny stale z nim współpracowała, czy i kiedy nabyła jego majątek itd.
Nie bada się już zwłaszcza tego, czy podatnik albo płatnik lub inkasent rzeczywiście zalega z zapłatą, czy zaległy podatek został określony w prawidłowej wysokości. Tego rodzaju ustaleń, poczynionych wcześniej, osoba trzecia nie może kwestionować.
Decyzję ustalającą odpowiedzialność osoby trzeciej musi bowiem poprzedzać albo decyzja ustalająca daninę należną od podatnika, albo określająca wysokość ciążącej na nim zaległości podatkowej.
Wydanie decyzji adresowanej do podatnika nie jest potrzebne, jeżeli w stosunku do danej daniny obowiązuje zasada „samoopodatkowania”. Wówczas bowiem tytuł wykonawczy, czyli dokument, na którego podstawie poborca podatkowy może przystąpić do przymusowego ściągnięcia podatku od podatnika, jest wystawiany na podstawie deklaracji podatkowej, np. zeznania PIT czy deklaracji VAT.
Chodzi w praktyce o sytuacje, gdy urząd skarbowy nie kwestionuje prawidłowości wyliczenia podatku zawartego w takiej deklaracji, ale podatnik go nie zapłacił.
Jeśli ma być wydana decyzja ustalająca lub określająca zobowiązanie podatnika wobec fikusa, to postępowanie zmierzające do wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej nie może być wszczęte przed dniem doręczenia tej pierwszej. Jeśli egzekucja z majątku podatnika ma być wszczęta na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez urząd skarbowy na podstawie deklaracji podatkowej, postępowanie w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej nie może być wszczęte przed dniem wszczęcia tej egzekucji.
Osoba trzecia pozostająca w związku małżeńskim odpowiada za cudze zaległe podatki całym swym majątkiem, odrębnym i wspólnym jej oraz jej małżonka. Może więc być tak, że podatek należny od byłego męża zostanie ściągnięty z majątku, jakiego była żona dorobiła się, po ponownym wyjściu za mąż, w nowym związku małżeńskim.
Termin płatności podatku ustalonego w decyzji adresowanej do osoby trzeciej wynosi 14 dni, licząc od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. W razie opóźnienia w zapłacie należności ustalonej w tej decyzji, która może obejmować także odsetki narosłe od „pierwotnej” należności, osoba trzecia musi zapłacić także odsetki od należności „własnej”.
Co ważne, egzekucja przeciwko byłemu małżonkowi czy małżonkowi pozostającemu w separacji a także współdziałającemu z przedsiębiorcą, z którym nie łączy go wspólność majątkowa, może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się bezskuteczna, w całości lub w części.
