Zagraniczny przedsiębiorca może żądać odsetek od podatku oddanego po terminie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał dwa wyroki i w każdym zajął inne stanowisko.

Chodziło o możliwość żądania przez podatników nieposiadających w Polsce siedziby czy miejsca prowadzenia działalności odsetek od zwrotu VAT naliczonego w związku z zakupami towarów i usług w naszym kraju po upływie sześciomiesięcznego terminu.

W wyroku z 24 września 2007 r. (III SA/Wa 849/07) sąd uchylił decyzję organów podatkowych odmawiającą zwrotu. Stwierdził, że przy ponownym rozpatrywaniu wniosku o wypłatę oprocentowania powinny się one oprzeć na przepisach ordynacji podatkowej (op) dotyczących nadpłaty. Innego zdania był jednak w wyroku z 7 listopada 2007 r. (III SA/ Wa 1291/07). Stwierdził w nim, że podmiotom zagranicznym nie przysługuje prawo do żądania odsetek od zwrotu podatku otrzymanego po terminie (i to ani na podstawie op, ani ustawy o VAT).

Oba wyroki, zarówno pierwszy (korzystny dla podatników, bo przyznający prawo do zwrotu) jak i drugi (odmawiający im tego prawa), budzą pewne wątpliwości. Wyrok z września 2007 r. sąd oparł bowiem na niewłaściwej podstawie prawnej. Trudno przyjąć, że może nią być art. 76 op, który mówi o odpowiednim stosowaniu niektórych przepisów dotyczących nadpłaty do zwrotu podatku. Wymagałoby to przyjęcia, że art. 78 op dotyczący oprocentowania nadpłaty jest rozwinięciem postanowień dotyczących zwrotu nadpłaty. Założenie takie byłoby niepoprawne. Nic dziwnego, że WSA zanegował je w kolejnym wyroku.

Nie można jednak twierdzić (mimo że sąd odmówił zagranicznemu przedsiębiorcy prawa do oprocentowania spóźnionego zwrotu), że nie ma szans, aby – na podstawie obowiązujących przepisów – żądać odsetek od spóźnionego zwrotu podatku. Jak je odzyskać? Roszczenie takie trzeba opierać na przepisach dotyczących VAT. Zwrot podatku podmiotom zagranicznym dokonywany jest bowiem na podstawie ustawy o VAT. Przepisy rozporządzenia ministra finansów z 23 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku od towarów i usług niektórym podmiotom (DzU nr 89, poz. 851 ze zm.) są tylko regulacją szczególną w stosunku do ustawy o VAT. A to oznacza, że w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniu powinny być odpowiednio stosowane zasady ogólne.

Co prawda tezę tę odrzucił WSA w wyroku z 7 listopada 2007 r., ale sprawa dotyczyła wniosku złożonego w poprzednio obowiązującym stanie prawnym (przed 1 maja 2004 r., kiedy jeszcze Polska nie była członkiem Unii Europejskiej i niektóre ówczesne regulacje różniły się nieco od obecnych).

Tymczasem konieczność odwoływania się do ustawy o VAT jest uzasadniona. Tym bardziej że aktualna praktyka organów podatkowych jest sprzeczna z prawem wspólnotowym.

Dalsze uchylanie się organów od wypłaty odsetek za opóźnienie w zwrocie podatku podmiotom zagranicznym poprzez niekorzystną dla nich wykładnię prawa krajowego doprowadzi do tego, że podmioty te będą z powodzeniem szukać ochrony przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości. Ciągle otwarta pozostaje też kwestia roszczeń odszkodowawczych na gruncie polskiego prawa cywilnego.

Żądając zatem zwrotu odsetek, przedsiębiorca powinien powołać się na przepisy ustawy o VAT. Możliwość zwrotu podatku podmiotom zagranicznym, podobnie jak polskim, wynika z art. 86 ustawy o VAT (formułuje on podstawową zasadę neutralności VAT, realizuje ją art. 89 ustawy o VAT). Przedmiotem zwrotu jest podatek naliczony. Zwrot przysługuje podmiotom zagranicznym, jeśli w analogicznej sytuacji przysługuje podmiotom krajowym.

W praktyce ustawodawca zakłada, że podatnicy ponoszą tymczasowo koszt podatku. Jest to jednak naruszenie konstrukcji VAT. Nieuprawnione zatem obciążanie podatnika kosztem podatku przez kilka lat (a polskim urzędom zdarzają się niestety tak poważne opóźnienia w jego zwrocie) jest naruszeniem zasady neutralności.

Znajduje to potwierdzenie w art. 217 konstytucji. Skoro więc zasada neutralności i będący jej wyrazem zwrot podatku są podstawowym elementem konstrukcji VAT, ich uregulowanie powinno mieć wymiar ustawowy. Tym samym za podstawę zwrotu trzeba przyjąć ustawę o VAT, a nie rozporządzenie. Do spóźnionego zwrotu podatku podmiotom zagranicznym powinny mieć zatem zastosowanie postanowienia art. 87 ust. 7 ustawy o VAT.

Mimo że przepis ten odnosi się do zwrotu różnicy podatku naliczonego i należnego, wydaje się, iż względy wykładni systemowej uzasadniają jego zastosowanie również do zwrotu podatku naliczonego podmiotom zagranicznym.

Konkluzja wyroku WSA z listopada 2007 r. jest więc nie do zaakceptowania. Prowadzi bowiem do obciążenia podmiotów zagranicznych kosztami polskiego VAT w wyniku nadmiernie przedłużanej procedury jego zwrotu.

Natomiast stanowisko WSA zaprezentowane w wyroku z września 2007 r., choć prowadzi do słusznego rezultatu, oparte zostało na niewłaściwej podstawie prawnej. Prawo firm zagranicznych do odsetek od nieterminowego zwrotu VAT należy bowiem wywodzić z ustawy o VAT. Decydujące znaczenie w tej sprawie będzie zatem miało orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego (w wyniku kasacji od wspomnianych wyroków).

Autor jest starszym konsultantem w Dziale Podatków Pośrednich firmy Deloitte