Jeżeli nie sumujemy zapisów narastająco co miesiąc, to na koniec roku musimy na oddzielnej stronie księgi sporządzić zestawienie roczne. Czyli wpisać do poszczególnych kolumn kwoty z każdego miesiąca i dodać je.

Będzie prościej, gdy na bieżąco sumujemy kwoty z poszczególnych miesięcy. Warto jednak sprawdzić matematyczne działania, gdyż popełnienie błędu w jednym miejscu skutkuje jego powtarzaniem na kolejnych stronach.

Na koniec roku obowiązkowy jest remanent. Trzeba bowiem wyliczyć dochód z jego uwzględnieniem.

Co musi się znaleźć w remanencie, określa szczegółowo rozporządzenie ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (dalej rozporządzenie MF). Powinien zawierać co najmniej:

- imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy),

- datę sporządzenia,

- numer kolejny pozycji arkusza,

- szczegółowe określenie towaru i innych składników spisu,

- jednostkę miary,

- ilość stwierdzoną w czasie spisu,

- cenę za jednostkę miary,

- ogólną wartość wynikającą z pomnożenia ilości towaru przez cenę jednostkową.

Oczywiście osoby sporządzające remanent powinny go podpisać. Na końcu trzeba umieścić klauzulę „Spis z natury zakończono na pozycji.... Łączna wartość wynosi....”.

W remanencie wykazujemy towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, wyroby gotowe, braki i odpady. Trzeba też do niego wpisać towary stanowiące własność podatnika znajdujące się w dniu sporządzenia spisu poza zakładem oraz obce, które są w jego firmie.

Wartość spisu z natury wpisujemy do księgi:

- w formie szczegółowego wykazu poszczególnych składników,

- kwotą zbiorczą w jednej pozycji – jeżeli na podstawie spisu zrobiliśmy odrębne, szczegółowe zestawienie poszczególnych jego składników. Zestawienie to trzeba przechowywać razem z księgą.

Spis z natury na koniec roku jest jednocześnie spisem z natury na początek roku następnego. Jeżeli firma nie ma składników majątku objętych remanentem, jego wartość jest zerowa.

Szczegółowe zasady sporządzania spisu oraz wyceny jego składników określa rozporządzenie MF.

Dochód to przychód minus koszty. Można go też wyliczyć za pomocą różnicy remanentów. O tym jak to zrobić, mówi art. 44 ust. 2 oraz art. 24 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tak więc dochód to różnica pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania:

- powiększona o różnicę między wartością remanentu końcowego a początkowego – jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż początkowego lub

- pomniejszona o różnicę między wartością remanentu początkowego a końcowego – jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.

Sposób wyliczenia dochodu opisują również ust. 22 – 24 objaśnień stanowiących załącznik do rozporządzenia MF. Trzeba więc:

- ustalić przychód z całego roku (kol. 9),

- obliczyć koszty uzyskania przychodów według następujących reguł:

– określić wartość spisu z natury na początek roku podatkowego,

– dodać wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów (kol. 10),

– dodać koszty uboczne zakupu (kol. 11),

– odjąć wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego,

– dodać kwotę zsumowanych innych wydatków (w starym wzorze księgi kol. 15, w nowym 14),

- obliczyć dochód, czyli od przychodu odjąć koszty jego uzyskania.

Pan Kowalski prowadzi działalność handlową. W 2007 r.

– uzyskał przychód w wysokości 70 000 zł,

– kupił towary za 30 000 zł,

– koszty uboczne zakupu to 1000 zł,

– pozostałe wydatki, które można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu wyniosły 20 000 zł,

– remanent początkowy na 1 stycznia 2007 r. to 5000 zł,

– remanent końcowy na 31 grudnia 2007 r. to 7000 zł.

Obliczenie dochodu:

1. przychód 70 000 zł

2. koszty (30 000 zł + 1000 zł + 20 000 zł) = 51 000 zł

3. dochód (70 000 zł – 51 000 zł) = 19 000 zł

4. dochód powiększony o różnicę remanentów [19 000 zł + (7000 zł – 5000 zł)] = 21 000 zł