Taką uchwałę podjął 8 października Naczelny Sąd Administracyjny.
Trafiło do niego pytanie związane z kontrolą w spółce, której organy skarbowe wykazały nieprawidłowości w rozliczeniach z VAT za kilka miesięcy 2001 r. Ponieważ podatniczka nie miała z czego spłacić długu wobec Skarbu Państwa, postanowiła przekazać mu rzeczy ruchome (art. 66 § 1 ordynacji podatkowej). Organy uznały, że taka czynność powinna być opodatkowana zgodnie z art. 2 ust. 3 pkt 3b ustawy o VAT (z 1993 r.). Ponieważ spółka nie zapłaciła kwoty wynikającej z decyzji, urząd stwierdził, że popadła w nowy dług, tym razem od przekazania swojej własności Skarbowi Państwa.
– Wydanie towaru w miejsce świadczenia pieniężnego powoduje wygaśnięcie zobowiązania i ma charakter czynności cywilnoprawnej. Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o VAT podlega opodatkowaniu – argumentował dyrektor izby skarbowej, utrzymując w mocy rozstrzygnięcie urzędu.
Spółka złożyła skargę do WSA, który uchylił decyzje organów. Stwierdził, że przepisy nakazujące opodatkowanie wydania towarów lub świadczenia usług w miejsce świadczenia pieniężnego nie dotyczą przeniesienia własności rzeczy na rzecz Skarbu Państwa.
– Należny VAT musiałby uiścić nabywca, czyli organ reprezentujący Skarb Państwa, a to on przecież jest odbiorcą tego podatku. Zakładanie zaś, że pokryje go z własnej kieszeni spółka, która już wcześniej nie miała pieniędzy na spłatę długu wobec fiskusa, jest nieracjonalne – orzekł WSA.
Przypomniał, że VAT jest płacony od czynności wykonywanych w ramach obrotu gospodarczego. Natomiast celem zawarcia umowy o przeniesienie własności rzeczy jest wyłącznie wygaśnięcie zobowiązania podatkowego mającego charakter publicznoprawny.
Od tego wyroku dyrektor izby skarbowej złożył kasację. Jego zdaniem literalne brzmienie przepisów o VAT było jasne: skoro w grę wchodzi przekazanie towarów, to należy od tego naliczyć podatek.
Trzyosobowy skład NSA miał jednak wątpliwości. Zwrócił się więc z pytaniem prawnym do składu poszerzonego. Przypomniał, że jeszcze do niedawna sądy administracyjne konsekwentnie przyjmowały, że przeniesienie towarów za długi jest czynnością cywilnoprawną i nie podlega VAT. Ostatnio jednak pojawiły się wyroki (np. I FSK 500/06), z których wynika, że art. 66 § 1 ordynacji dopuszcza (pod pewnymi warunkami) zapłatę podatku od przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych.
W uchwale z 8 października siedmiu sędziów NSA orzekło, że wydanie towarów w zamian za długi podatkowe nie jest objęte VAT.
– Cechą podatku jest m.in. ekwiwalentność. Tymczasem Skarb Państwa (ani samorząd, gdyby to jemu przekazano towary) nie wykonuje żadnych czynności na rzecz podatnika, a jedynie realizuje swoje kompetencje z zakresu władzy publicznej. Nie robi tego w ramach obrotu gospodarczego, z którym VAT jest nieodzownie związany – wyjaśnił w ustnym uzasadnieniu uchwały sędzia Juliusz Antosik (I FPS 2/07).
