Typowo zimowy widok: pług odgarnia śnieg z drogi. Zwykle na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad albo lokalnego samorządu. Może się jednak okazać, że dwa podobne pługi zgarniające podobnej grubości warstwę śniegu na dwóch podobnych drogach mogą być opodatkowane różnie: 8- albo 23-procentowym VAT.

Dlaczego? Bo jedna firma robi to w ramach złożonego świadczenia utrzymania drogi, a druga umówiła się tylko na odśnieżanie. Kontrakty złożone zwykle podlegają stawce 23 proc., a niektóre usługi, np. odśnieżanie czy koszenie przydrożnej trawy, mogą skorzystać ze stawki 8 proc. Dotychczas powstawało wiele problemów z zastosowaniem właściwej stawki.

Dlatego właśnie Ministerstwo Finansów opublikowało na swojej stronie internetowej objaśnienia dotyczące VAT od kontraktów drogowych. Ten 13-stronicowy dokument przygotowano wespół z GDDKiA na podstawie praktyki zawierania umów przez tę instytucję oraz samorządy. Wskazano, że występują dwa typy kontraktów. Pierwszy to „utrzymaj standard", stosowany głównie na autostradach, a wykonawca jest odpowiedzialny za całokształt utrzymania drogi w danym okresie. Drugi typ to „wywołaniowy", dotyczący konkretnej pracy na danej drodze.

Czytaj także:

Gmina nie odliczy VAT od drogi - wyrok NSA

Co jest proste

Jednak dla potrzeb VAT przeanalizowano głównie podział na świadczenia składające się z usług pojedynczych i złożonych. Wskazano na główne kryteria takiego podziału, wynikające m.in. z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (w tym wyroki w sprawach C-349/96 Card Protection Plan Ltd oraz C-392/11 Field Fisher Waterhouse LLP). Najistotniejszy dla drogownictwa podział określono według trzech kryteriów: ryzyka utrzymania właściwego stanu drogi, sposobu wykonywania kontraktu oraz sposobu wynagradzania za wykonywane czynności. W wyjaśnieniach podano przykłady opodatkowania takich typów kontraktów.

Fiskus wszędzie widział złożoność

Jak przyznaje Małgorzata Militz, doradca podatkowy i partner w kancelarii GWW Tax, od kilku lat firmy zajmujące się utrzymywaniem dróg miały problemy z VAT od takich usług.

– Gdy kontrakty zawierane z GDDKiA albo z samorządami nie dotyczyły świadczenia w trybie „utrzymaj drogę w standardzie", stosowały różne stawki VAT na poszczególne rodzaje usług. Innego zdania były organy podatkowe i kontrolne, które w wyniku przeprowadzonej kontroli kwalifikowały te świadczenia jako kompleksowe i domagały się opodatkowania według stawki 23 proc. – relacjonuje ekspertka. Dodaje, że w praktyce nie prowadzono przy tym analizy tych kontraktów i natury usług. – To przecież materia bardzo zróżnicowana. W tej sytuacji wydane objaśnienia są bardzo cenne – twierdzi Małgorzata Militz.

Taka sytuacja prowadziła dotychczas do wielu sporów podatników z administracja skarbową. Nierzadko docierały one do Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. wyroki z 28 października 2016 r., sygn. I FSK 344/15 oraz z 7 lutego 2019 r., sygn. I FSK 1543/18).

Ministerialne objaśnienia mogą uporządkować sytuację podatników na przyszłość, ale nie rozwiążą problemów wynikających z już zawartych umów, obejmujących świadczenia opodatkowane różnymi stawkami VAT. W świetle wytycznych teoretycznie mogłyby być kwalifikowane jako usługi złożone opodatkowane jednolitą stawką 23 proc.

Zwykle są to jednak umowy wieloletnie, których zmiana jest na gruncie przepisów o zamówieniach publicznych w praktyce niemożliwa.

Piotr Andrzejak doradca podatkowy, partner w zespole podatkowym Kancelarii SK&S

Aby umożliwić jednolite stosowanie stawek VAT na usługi utrzymania dróg, a w efekcie porównywalność składanych ofert i konkurencyjności procesu przetargowego, warto, aby jednolite kryteria definiowania i kwalifikowania takich usług zawarte w wyjaśnieniach MF były stosowane przez aparat skarbowy i zamawiających (w tym GDDKiA i samorządy), szczególnie na etapie projektowania zamówień i specyfikacji warunków. Niezbędna jest zatem koordynacja wdrożenia tych standardów pomiędzy resortami finansów i infrastruktury oraz podległymi im agendami, a także samorządami. Dopiero wtedy będzie można mówić o wyeliminowaniu dzisiejszych problemów wynikających z nieporównywalności składanych ofert, w których stawka VAT jako element cenotwórczy ma zasadnicze znaczenie. W ten sposób ujednolicone będzie traktowanie przedsiębiorców startujących w przetargach na utrzymanie dróg.