Czyn nieuczciwej konkurencji był, ale z prawem do korekty VAT - wyrok WSA

Spółka prowadzi działalność w zakresie hurtowej dystrybucji szybko zbywalnych produktów spożywczych, chemii gospodarczej, alkoholi i wyrobów tytoniowych. W celu zwiększenia obrotów podejmuje akcje marketingowe. Dostawcami zwykle są bezpośrednio producenci i dystrybutorzy produktów, więc zainteresowani udziałem w takich akcjach promocyjnych. Spółka obciąża fakturami VAT dostawców za usługi promocyjne.

Czytaj także: Korekta deklaracji VAT możliwa także po wyrejestrowaniu

Z wniosku o interpretację wynikało jednak, że w kilku przypadkach sąd okręgowy prawomocnie orzekł, iż wynagrodzenie za świadczenie usług promocyjnych stanowi bezprawnie uzyskaną przez spółkę korzyść na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Stanowi ona inną niż marża handlowa opłatę za przyjęcie towaru do sprzedaży, co jest czynem nieuczciwej konkurencji. Na podstawie tych wyroków spółka została zobowiązana do zwrotu niektórym kontrahentom wynagrodzenia za świadczone usługi marketingowe. Podatniczka zapytała czy ma prawo do wystawienia faktur korygujących „do zera" w związku z koniecznością zwrotu wynagrodzenia na podstawie wyroków sądowych i kiedy będzie uprawniona do obniżenia VAT należnego.

Fiskus nie przyznał spółce takiego prawa. Zauważył, że sąd nie zakwestionował wykonywania usług promocyjnych (marketingowych). Orzekł tylko, że pobierane za nie wynagrodzenie to bezprawnie uzyskana korzyść. Skoro wynagrodzenie stanowiło zapłatę za określone zachowanie, to nawet jeśli czynności te noszą znamiona czynu nieuczciwej konkurencji, zwrot kontrahentom pobranego wynagrodzenia nie jest podstawą do wystawienia faktur korygujących oraz zmniejszenia podatku należnego. Fiskus podkreślił, że zasądzona przez sąd kwota będzie stanowiła odrębną od świadczenia usług opłatę na rzecz kontrahentów, tj. rekompensatę (odszkodowanie) z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji. Zasądzanie zwrotu na rzecz kontrahentów kwoty należności pobranych tytułem wynagrodzenia za świadczone usługi promocyjne nie przesądza o tym, że wypłata tej kwoty ma nierozerwalny związek ze świadczonymi usługami. Wynika to jedynie z konieczności wynagrodzenia straty w związku z dokonaniem przez skarżącą czynu nieuczciwej konkurencji i nie będzie miało wpływu na wykonane wcześniej świadczenie usług. Zastrzegł jedynie, że skoro spółka dokonała faktycznego świadczenia usług udokumentowanych fakturami, to nie będzie miał do niej zastosowania art. 108 ust. 1 ustawy o VAT.

Spółka zaskarżyła interpretację i wygrała. WSA w Poznaniu uznał za bezpodstawne twierdzenie fikusa, że zasądzona na rzecz kontrahentów skarżącej kwota będzie stanowiła odrębną od świadczenia usług opłatę, tj. rekompensatę (odszkodowanie) z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji. Za nieuprawnione sąd uznał również przyjęcie, że istotą zwracanej przez skarżącą kwoty będzie rekompensata za bezpodstawnie uzyskane korzyści, a nie zwrot płatności za świadczone usługi. Skarżąca na podstawie wyroków sądowych jest zobowiązana do zwrotu kontrahentom wynagrodzenia za świadczone usługi marketingowe. Nie ciąży na niej obowiązek zapłaty odszkodowania. Obowiązek zwrotu wynagrodzenia za usługi marketingowe należy rozpatrywać w kontekście bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405–414 k.c.), a nie w kontekście odszkodowania (art. 415 – 449 k.c.). W sprawie zastosowanie ma art. 106j ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT w zw. z jej art. 29a ust. 10 pkt 1.

W chwili zwrotu przez skarżącą wynagrodzenia z tytułu świadczenia usług marketingowych dochodzi do zmniejszenia do zera podstawy opodatkowania tej czynności. Okoliczność tę należy postrzegać jako obniżenie ceny po sprzedaży, co powinno skutkować umniejszeniem podstawy opodatkowania z art. 29a ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT oraz obowiązkiem wystawienia faktury korygującej na podstawie jej art. 106j ust. 1 pkt 2.

Aprobata wykładni fiskusa skutkowałaby nałożeniem na skarżącą ciężaru podatkowego należnego od wynagrodzenia za świadczenie usług marketingowych, które zostało zwrócone. Mogłaby również skutkować przyznaniem prawa do odliczenia podatku naliczonego przez nabywców, mimo otrzymania przez nich zwrotu zapłaconych za te usługi kwot.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 17 kwietnia 2019 r.

Sygnatura akt: I SA/Po 149/19

Paweł Łabno wspólnik i doradca podatkowy w kancelarii Czyż Łabno Wojtowicz-Janicka z Krakowa

Komentowany wyrok należy ocenić pozytywnie. Słusznie bowiem sąd przeanalizował stan faktyczny w kontekście aspektów ekonomicznych, które mają decydujące znaczenie dla określenia skutków poszczególnych zdarzeń gospodarczych w VAT. Nie można więc, jak uczynił to organ w interpretacji, rozpatrywać poszczególnych zdarzeń w VAT w oderwaniu od ich skutków gospodarczych (ekonomicznych), a tym bardziej nadawać zwracanemu wynagrodzeniu za wykonaną usługę innej kwalifikacji (tzn. traktować jako odszkodowanie). Wyrok jest kolejną wskazówką dla podatników, a zarazem potwierdzeniem, że przepisy z zakresu VAT muszą być interpretowane w zgodzie z zasadną neutralności tego podatku. Jeżeli więc wynagrodzenie przysługujące podatnikowi z tytułu dostawy towarów/świadczenia usług ulega – na skutek późniejszych zdarzeń – zmniejszeniu, wówczas zasadniczo jest on uprawniony do pomniejszenia wykazanego wcześniej podatku należnego. Odmawianie podatnikowi tego uprawnienia, prowadzi do naruszenia zasady neutralności VAT ergo przepisów normujących ten podatek i niezasadnego obciążenia podatnika jego ciężarem ekonomicznym. Należy więc wyrazić uznanie dla sądu, który w swoim wyroku stanął na straży praw podatnika, dokonując wykładni przepisów VAT z uwzględnieniem i zachowaniem ich ducha oraz istoty (ratio).