Wyjazdy obywateli polskich do pracy za granicą nie są obecnie niczym niezwykłym. Formy prawne świadczenia tam pracy i ustrukturyzowania wyjazdu mogą być różne. Pracownik może np. zakończyć umowę z polskim podmiotem i zawrzeć nową bezpośrednio ze spółką zagraniczną na zasadach typowych dla lokalnych pracowników. Może też, pozostając na urlopie bezpłatnym w polskim podmiocie, podjąć zatrudnienie w podmiocie zagranicznym, który najczęściej należy do tej samej grupy kapitałowej.

W artykule skupimy się jednak na sytuacji, gdy pracownik polskiej spółki zostaje przejściowo wysłany do pracy za granicą, pozostając na etacie w polskiej spółce na podstawie dotychczasowej umowy.

Dwa warianty

Polskie przepisy nie regulują w sposób kompleksowy i systemowy możliwych form prawnych takiego świadczenia pracy. Jednak co do zasady świadczenie pracy za granicą przez pracownika pozostającego w stosunku pracy z polską spółką może zostać potraktowane albo jako podróż służbowa (potocznie nazywana delegacją), albo jako oddelegowanie pracownika (ang. posting lub assignment).

Zakwalifikowanie wyjazdu do jednej z tych form wykonywania pracy przede wszystkim determinuje rodzaje i wysokość należności przysługujących pracownikowi z tytułu pracy za granicą. Jednocześnie jednak skutkuje powstaniem różnych konsekwencji na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz ubezpieczeń społecznych.

Kluczowe różnice

Zgodnie z art. 775 § 1 k.p., z  podróżą służbową mamy do czynienia, gdy pracownik na polecenie pracodawcy wykonuje pracę (zadanie służbowe) poza siedzibą pracodawcy bądź poza innym stałym miejscem wykonywania pracy wskazanym w umowie o pracę. Co do zasady zadania wykonywane w trakcie podróży służbowej mają charakter incydentalny i krótkotrwały. Pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Oddelegowanie należy natomiast określić jako czasową zmianę miejsca wykonywania pracy za zgodą pracownika. W praktyce, oddelegowanie to wykonywanie pewnych normalnych i rutynowych obowiązków pracowniczych związanych z danym stanowiskiem (dotychczasowym lub nowym), lecz w innym niż dotychczas, zagranicznym miejscu pracy, przy jednoczesnym pozostaniu w stosunku pracy z polskim pracodawcą, do którego kierowane jest roszczenie o wypłatę pensji.

W różnych aktach prawnych pojawiają się różne określenia odnoszące się do świadczenia pracy za granicą, np. „zatrudnienie za granicą u polskich pracodawców", „wykonywanie pracy za granicą", „przeniesienie służbowe", „skierowanie tymczasowo do pracy na terytorium państwa, do którego [pracownik] jest delegowany". Brakuje natomiast ustawowej definicji oddelegowania. Wobec jej braku, kwalifikacja poszczególnych przypadków opiera się głównie na interpretacjach organów, orzecznictwie sądów oraz poglądach przyjętych w doktrynie.

Trzy przesłanki

W praktyce pod uwagę należy wziąć trzy czynniki, mające zasadniczy wpływ na ocenę, czy dany wyjazd do pracy za granicą będzie traktowany jako podróż służbowa czy jako oddelegowanie.

1) Długość okresu pracy za granicą

Przepisy nie wskazują maksymalnej długości podróży służbowej. Przyjmuje się niekiedy, że podróż służbową może stanowić wyjazd (wyjazdy) do pracy za granicą na okres do 3 miesięcy, natomiast oddelegowanie trwa od 3 miesięcy do kilku lat (takie podejście pośrednio może wynikać z przepisów k.p. o powierzeniu pracownikowi wykonywania innej pracy na okres do 3 miesięcy bez jego zgody i bez zmiany warunków pracy i płacy). Jednocześnie jednak w praktyce urzędy skarbowe zauważają, że ustawodawca nie określił, jak długo może trwać podróż służbowa i dopuszczają do uznania za podróż służbową wyjazdu, który (przy spełnieniu pozostałych przesłanek) trwałby dłużej niż 3 miesiące. Niezależnie jednak od tego, trzeba stwierdzić, że im dłuższy pobyt za granicą, tym większe prawdopodobieństwo uznania wyjazdu za oddelegowanie.

2) Podmiot uzyskujący korzyści z pracy

W przypadku podróży służbowej korzyść z pracy osoby wysłanej za granicę osiąga zazwyczaj polska spółka zatrudniająca pracownika i ponosząca koszty związane z jego zatrudnieniem; w odniesieniu do wyjazdu w ramach oddelegowania (zwłaszcza, gdy podmiotem przyjmującym jest zagraniczna spółka z grupy) beneficjentem takiej pracy może być podmiot zagraniczny, który zostanie obciążony przez podmiot wysyłający (formalny pracodawca) kosztami pracy tej osoby.

3) Nadzór nad pracownikiem

Pracownik wykonujący pracę w ramach podróży służbowej pozostaje pod kierownictwem i nadzorem swojego polskiego pracodawcy. Z kolei oddelegowanie (odbywające się w ramach jednej grupy kapitałowej, kiedy pracownik danej spółki zostaje tymczasowo wysłany do pracy na rzecz spółki z grupy z siedzibą w innym kraju) charakteryzuje się raczej podleganiem tego pracownika kierownictwu i nadzorowi spółki zagranicznej.

Należy podkreślić, że żadna z powyższych okoliczności sama w sobie nie przesądza o tym, czy tymczasowe wykonywanie przez pracownika pracy za granicą stanowi podróż służbową czy oddelegowanie. Zawsze należy badać całokształt sprawy.

Aldona Szady-Ślaska Starszy Menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

Paula Karolak Starszy Konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte