Prowadzę zakład przetwórczy warzyw. Zatrudniam kilkanaście osób na hali produkcyjnej. Po kontroli inspekcji pracy nakazano mi zapewnić osobom pracującym stale na stojąco możliwość odpoczynku w pozycji siedzącej, ale w pobliżu miejsca pracy. Problem w tym, że gwarantuję takie miejsca, choć nie bezpośrednio w hali, ale obok niej, tzn. w jadalni (kilkanaście metrów dalej). Czy nakaz inspektora pracy jest słuszny? Czy mam szansę skutecznie odwołać się od niego? – pyta czytelnik.

Przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić pracownikom możliwość siedzenia. Natomiast przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej. Tak stanowi art. 49 ust. 1 i 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: rozporządzenie, wydanego z mocy delegacji art. 23715 § 1 kodeksu pracy).

Przy stanowisku

Ze wskazanej normy prawnej wynika niewątpliwie, że zwrot w „pobliżu miejsca pracy" obejmuje nakaz rozmieszczenia siedzisk blisko tego „miejsca", tzn. blisko przestrzeni, w której pracownik wykonuje powtarzające się działania ze względu na przyjęty u pracodawcy podział zadań. Wobec tego celu zawartego w § 49 rozporządzenia nie spełniają pomieszczenia przeznaczone do odpoczynku dla pracowników będące jadalnią usytuowaną np. przy hali produkcyjnej. Wynika to nie tylko z tego, że pomieszczenie to znajduje się kilkanaście metrów od stanowisk pracy na hali, ale przede wszystkim różne funkcje pełnią siedziska umieszczone w pobliżu stanowisk pracy i jadalnie. Odmienność funkcji tych pomieszczeń uwzględnia też rozporządzenie, zamieszczając dla nich odrębne przepisy.

Inne przeznaczenie

Nakładają one na pracodawcę, jeżeli spełnione są okoliczności normatywne, obowiązek wykonania siedzisk (§ 49) oraz niezależny od tego wymóg zagwarantowania pracownikom, w razie spełnienia przesłanek prawnych – pomieszczenia do spożywania posiłków (§ 29 i następne załącznika nr 3 do rozporządzenia). Oba unormowania służą zagwarantowaniu różnych rodzajów odpoczynku przysługujących pracownikowi w związku z pracą. W żadnym razie nie mają one ekwiwalentnego charakteru.

Ponadto można przyjąć, że siedziska umieszczone w pobliżu stanowiska pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia służą tzw. wypoczynkowi spontanicznemu – tzn. odbywanemu w czasie procesu pracy, połączonego z kontrolowaniem (pilnowaniem) jego przebiegu. Natomiast pomieszczenia do spożywania posiłków zapewniają tzw. odpoczynek preliminowany, tzn. odbywany w czasie przerw przewidzianych wprost na regenerację sił (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 1 marca 2013 r., IV SA/Wr 723/12).

Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 28 czerwca 2007 r. (I OSK 1263/06) wskazał, że: „obowiązek zapewnienia pracownikom odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej musi się odnosić do stanowiska pracy. Wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej obowiązku tego nie realizuje pomieszczenie przeznaczone na odpoczynek i spożywanie posiłków (...)".

Dodatkowo NSA zaakcentował, że oba te unormowania mają służyć różnym rodzajom odpoczynku należnego pracownikom w trakcie pracy. Miejsce odpoczynku w pozycji siedzącej w pobliżu stanowisk pracy ma zapewnić pracownikom krótki odpoczynek, który nie powoduje przerwania procesu pracy, a w jego trakcie istnieje możliwość kontroli tego procesu. Natomiast pomieszczenia przeznaczone na odpoczynek i spożycie posiłku służą odpoczynkowi regenerującemu – z przerwą w procesie pracy.

Odpowiadając czytelnikowi

W podanych okolicznościach (miejsca siedzące są oddalone kilkanaście metrów od stanowisk pracy) i uwzględniając podane orzecznictwo sądowe, należy przyjąć, że nie ma uzasadnionych podstaw do zmiany nakazu inspektora Okręgowego Inspektoratu Pracy – w drodze odwołania przez organ odwoławczy, czyli przez OIP.

—Marcin Nagórek radca prawny

podstawa prawna: art. 23715 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1502 ze zm.)

podstawa prawna: art. 49 ust. 1, 2 § 29 załącznika nr 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.)

Główny obowiązek

W orzecznictwie sądowym (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 11 czerwca 2008 r., IV SA/Wr 126/08) podkreśla się, że obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy mają charakter:

- bezwarunkowy (obciążają pracodawcę niezależnie od sposobu spełniania świadczenia przez pracownika),

- niepodzielny (działania i zaniechania innych podmiotów nie zwalniają pracodawcy od odpowiedzialności za stan BHP w miejscu pracy) oraz

- realny (muszą być wykonane w naturze, bez możliwości wykonania zastępczego w postaci wypłaty równowartości nieotrzymanego świadczenia).