Na prośbę naszego dostawcy chcemy otworzyć akredytywę. Ma ona służyć zabezpieczeniu naszych wzajemnych rozliczeń. W jaki sposób powinniśmy ująć w księgach operacje jej utworzenia oraz późniejszego wykorzystania? – pyta czytelniczka.
Akredytywa jest formą rozliczeń bezgotówkowych. Polega na wyodrębnieniu przez bank dłużnika środków na jego rachunku i przekazaniu ich do banku wierzyciela (dostawcy), jako zapłaty za wykonane zlecenie. Jest doskonałym zabezpieczeniem interesów obu stron, dlatego często wykorzystywana jest w tran- sakcjach o podwyższonym ryzyku, zapewniając ich właściwą realizację. Sprzedającemu gwarantuje terminowość płatności, natomiast kupującemu zachowanie odpowiedniej jakości towarów czy usług.
Zasady otwierania i realizowania akredytywy określa ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Bank otwierający akredytywę, który działa na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu, może zobowiązać się pisemnie wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że zapłaci beneficjentowi akredytywy ustaloną kwotę pieniężną, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie (akredytywa dokumentowa).
Poza akredytywą dokumentową prawo bankowe wyróżnia także akredytywę pieniężną. Zasadniczą różnicą pomiędzy nimi jest forma płatności oraz moment, w którym zobowiązanie banku otwierającego akredytywę staje się wymagalne:
- w akredytywie pieniężnej płatność następuje za pokwitowaniem lub wekslem beneficjenta, natomiast
- w przypadku akredytywy dokumentowej zapłata ustalonej kwoty pieniężnej następuje po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie.
Zobowiązanie banku otwierającego akredytywę staje się wymagalne:
- w przypadku akredytywy dokumentowej – z chwilą przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy, natomiast
- dla akredytywy pieniężnej – z chwilą wypłaty beneficjentowi na zasadach określonych w akredytywie ustalonej kwoty, pod warunkiem przedstawienia przez beneficjenta dokumentu tożsamości i spełnieniu innych warunków, jeżeli zostały one określone.
W literaturze możemy się spotkać z wieloma odmianami akredytywy w zależności od zawartych w niej ustaleń. Jednak nie mają one wpływu na sposób ewidencji w księgach jej utworzenia oraz wykorzystania, a dotyczą jedynie jej formalnego charakteru.
PRZYKŁAD
Załóżmy, że spółka została zobowiązana do założenia akredytywy. Zawarła umowę akredytywy na kwotę przewidywanego zobowiązania 70 000 zł, ponosząc przy tym dodatkowe koszty związane z jej założeniem w wysokości 100 zł. Beneficjent przedstawił bankowi dokumenty wymagane do wypłaty akredytywy zgodnie z warunkami umowy, a spółka otrzymała fakturę za wykonane usługi o wartości 50 000 zł + VAT. Po zakończeniu transakcji akredytywę zamknięto.
Ewidencja księgowa:
1. Otwarcie akredytywy
Wn „Akredytywy" 70 000 zł
Ma „Rachunek bieżący"
70 000 zł
2. Zapłata prowizji bankowej za uruchomienie akredytywy
Wn „Koszty finansowe" 100 zł
Ma „Rachunek bieżący" 100 zł
3. Otrzymanie faktury od kontrahenta
Wn „Rozliczenie zakupu"
50 000 zł
Wn „VAT naliczony i jego rozliczenie" 11 500 zł
Ma „Rozrachunki z kontrahentami" 61 500 zł
4. Zapłata zobowiązania
Wn „Rozrachunki z kontrahentami" 61 500 zł
Ma „Akredytywy" 61 500 zł
5. Zamknięcie akredytywy
Wn „Rachunek bieżący" 8500 zł
Ma „Akredytywy" 8500 zł
Akredytywa może być wykorzystana nie tylko w przypadku transakcji krajowych, lecz także zagranicznych. Należy wtedy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowość wyceny po odpowiednich kursach.
Warto pamiętać, że roszczenia z tytułu akredytyw, które stały się wymagalne, przedawniają się tak samo jak w przypadku gwarancji bankowych oraz poręczeń udzielanych przez banki, wraz z upływem sześciu lat (art. 87 prawa bankowego). Bieg przedawnienia, zgodnie z art. 120 kodeksu cywilnego, rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Bieg przedawnienia dla akredytywy liczy się zatem od daty przedłożenia skutecznego żądania zapłaty i trwa, choćby zobowiązanie, z którym akredytywa była związana, już wygasło (art. 87 ust. 1 i 2 prawa bankowego).
—Magdalena Zyskowska jest starszym konsultantem w departamencie audytu, Grupa ECA
