Zgodnie z art. 3851 Kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Z kolei art. 385 k.c. wskazuje, że wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta. Jednak to niejedyne ryzyko, na jakie naraża się przedsiębiorca, który stosuje tego typu zapisy. Jeżeli bowiem okaże się, że stosowane przez niego postanowienia są tożsame z tymi umieszczonymi w rejestrze niedozwolonych postanowień umownych, może zostać oskarżony o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.
Wynika to z art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (DzU z 2007 r. nr 50, poz. 331 ze zm.). Przede wszystkim zakazuje on stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wyjaśniając, że przez taką praktykę rozumie się godzące w te interesy bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności:
- stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 kodeksu postępowania cywilnego,
- naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji,
- stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych lub czynów nieuczciwej konkurencji.
Rejestr, o którym mowa powyżej, prowadzi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wpisuje do niego wszystkie postanowienia, które prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zostały uznane za niedozwolone. Przy tym chodzi tu nie o abstrakcyjne zapisy, lecz takie, które rzeczywiście były stosowane w praktyce przez przedsiębiorców. Wyrok tego sądu dotyczy bowiem konkretnych, rzeczywistych przypadków stosowania klauzul, które uznaje się za naruszające dobre obyczaje. Jednak, co bardzo ważne, od daty umieszczenia zapisu w rejestrze jego stosowanie jest zabronione w obrocie gospodarczym z konsumentami i dotyczy wszystkich firm. Mamy tu bowiem do czynienia z rozszerzoną prawomocnością orzeczenia sądu. Zgodnie z art. 47943 k.p.c. wyrok prawomocny (w sprawie uznania klauzuli za niedozwoloną) ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, prowadzonego przez UOKiK.
Zgodnie z art. 106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów przedsiębiorcy grozi kara finansowa. Jej maksymalna wysokość to 10 proc. obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
