Zamówienia publiczne a ocena oferty

Według znowelizowanego art. 91 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych (dalej p.z.p.) kryteriami oceny ofert może być cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności: jakość, funkcjonalność, parametry techniczne (odwołanie się do konkretnego wykonawcy), aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji.

Moim zdaniem część tych kryteriów można przenieść do opisu przedmiotu zamówienia lub warunków udziału w postępowaniu. Takie działanie jest mniej ryzykowne od prezentacji tych elementów jako kryteria oceny ofert.

Zamawiający, ustalając kryteria oceny ofert, które będą podane w ogłoszeniu specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), musi przeprowadzić swoistą analizę uwzględniającą środki finansowe, którymi dysponuje, przedmiot zamówienia, który chce otrzymać celem wykonania zadań własnych, konieczny termin wykonania zamówienia (w szczególności chodzi o projekty unijne) oraz ryzyko związane z prawidłowym procedowaniem (wszelkie kontrole, ewentualne postępowania przed Krajową Izbą Odwoławczą (KIO) w przypadku złożenia przez wykonawców odwołania).

Dziś ustawodawca, doktryna i orzecznictwo ograniczają się li tylko do ogólników, określając, czego mogą dotyczyć kryteria, nie wskazując konkretnych kryteriów i sposobów ich oceny.

W tym miejscu chciałbym się odnieść do niektórych wymienionych w art. 91 ust. 2 p.z.p. kryteriów:

• Parametry techniczne. Użycie tego kryterium może być uznane jako czyn naruszenia zasady ograniczenia konkurencji. Parametry techniczne zamawiający określa w opisie przedmiotu zamówienia. Wyższe parametry są niejednokrotnie dla zamawiającego zbyteczne.

• Serwis. Żądania co do serwisu winny być określone w opisie przedmiotu zamówienia (serwis gwarancyjny, serwis pogwarancyjny), gdyż warunki serwisu wpływają na cenę oferty. Wymóg posiadania przez wykonawcę autoryzowanego serwisu czy też żądanie gwarancji producenta jest kwestionowany przez KIO, która w orzeczeniach tłumaczy to zamkniętym katalogiem dokumentów wskazanych w rozporządzeniu prezesa Rady Ministrów w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy. I tu swoista paranoja, z jednej strony katalog kryteriów ma charakter otwarty, a możliwość żądanych dokumentów – zamknięty. Ta sama uwaga dotyczy art. 22 ust 5 p.z.p.

• Termin wykonania. Terminy realizacji zamówienia, w szczególności w robotach budowlanych, są z reguły bardzo napięte. Przy zastosowaniu tego kryterium zagrożona może być jakość realizowanego zadania oraz konieczność przedłużenia terminu wykonania umowy w trakcie jej realizacji. Dotyczy to w szczególności robót budowlanych.

• Warunki płatności. Odroczona w czasie płatność za wykonanie przedmiotu zamówienia ma charakter quasi-kredytu udzielonego przez wykonawcę zamawiającemu. Kryterium to jest nierealne ze względu na ustawę o płatnościach w transakcjach handlowych, której przepisy przewidują 60-dniowy maksymalny okres płatności dłużnika. Z drugiej strony trudno przewidzieć, jaka będzie kondycja finansowa zamawiającego po latach od czasu udzielenia zamówienia.

Kryteria muszą być mierzalne, wykluczające jakąkolwiek subiektywną ocenę, tak więc jak obiektywnie ocenić aspekty środowiskowe czy też kryterium innowacyjności. Ocena danego kryterium przez członków Komisji przetargowej w skali np. od 0 do 5 punktów może być zakwalifikowana przez Zespół Orzekający KIO jako ocena nieobiektywna naruszająca zasadę uczciwej konkurencji. Wydaje się, iż dla dużych przetargów infrastrukturalnych można zastosować kryteria ekonomiczne określające kondycję ekonomiczno-finansową Wykonawcy, tj. oprzeć się na wskaźnikach płynności i rentowności, i tak:

Wskaźnik bieżącej płynności

aktywa bieżące

------------------------------

pasywa bieżące

Optymalna wartość wskaźnika, to gdy majątek obrotowy od 1,2 do 2 pokrywa zobowiązania krótkoterminowe.

Gdy wskaźnik jest mniejszy od 1 – oznacza kłopoty z płynnością

Gdy wskaźnik jest większy od 3 – oznacza, że coś w majątku nie pracuje, zalega (zapas magazynowy, niespłacone należności)

Wskaźnik rentowności sprzedaży

zysk netto

-------------------------- x 100 proc.

sprzedaż netto

Im niższy jest wskaźnik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty zysku. Z kolei im wyższy poziom wskaźnika, tym wyższa efektywność osiąganych dochodów. Pożądany jest zatem wysoki poziom tego wskaźnika. Biorąc pod uwagę opis wskaźników, zamawiający może wskazać w SIWZ sposób oceny danego kryterium.

Aby zastosować te kryteria, członkowie komisji przetargowej winni mieć wiedzę z zakresu analizy finansowej, która powinna być dokonana w oparciu o sprawozdanie finansowe przedłożone w ofercie przez wykonawców.

Znowelizowany art. 91 ust. 2 p.z.p. zawiera rozszerzenie katalogu przykładowych kryteriów pozacenowych. Znaczącą zmianą ustawy jest natomiast dodanie art. 91 ust. 2a, zgodnie z którym wyłącznie w oparciu o kryterium ceny można dokonać wyboru oferty jedynie wówczas, gdy przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe. Takie sformułowanie jest tożsame z treścią art. 70 p.z.p., określającym przesłanki zastosowania trybu zapytania o cenę. Przy dynamicznie rozwijającym się rynku, postępie technologicznym, trudno jest zamawiającemu ustalić, czy przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny i ma ustalone standardy jakościowe. Takie brzmienie przepisów zmusza zamawiających do posługiwania się innymi niż cena kryteriami.

Pomijając analizę dalszej części treści tego artykułu, który nakłada na zamawiającego dodatkowe obowiązki w przypadku zastosowania kryterium cenowego, należy stwierdzić, iż zamawiający w prosty sposób będą te przepisy obchodzić. Wystarczy wskazać drugie kryterium i przypisać mu minimalną wagę, np. 1 proc.

Dzięki takiemu zabiegowi zamawiający nie będzie miał obowiązku wprowadzenia do protokołu postępowania uzasadnienia zastosowania wyłącznie kryterium cenowego, a zastosowanie drugiego kryterium nie wpłynie w zasadniczy sposób na ocenę ofert i ich kolejność w rankingu.