Transakcje a reprezentacja spółki z o. o.

Wykorzystanie spółek jednoosobowych w transakcjach o rozmaitym charakterze jako tzw. wehikułów korporacyjnych jest w praktyce często spotykane. W takich przypadkach, gdy liczy się czas, zachodzi konieczność składania oświadczeń przez spółki z o.o. w organizacji dopiero założone i jeszcze niezarejestrowane w KRS. Transakcje dokonywane przy pomocy sp. z o.o. w organizacji nierzadko opiewają na milionowe kwoty, a zatem warto zatroszczyć się o zapewnienie prawidłowej reprezentacji ich stron.

Zasadniczo spółka z o.o. w organizacji reprezentowana jest przez zarząd albo pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników (art. 161 § 2 kodeksu spółek handlowych). Jedyny wspólnik jednoosobowej sp. z o.o. w organizacji nie ma prawa reprezentowania spółki z wyjątkiem zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego.

Reprezentacja sp. z o.o. przez zarząd jest sytuacją standardową. Ustanowienie zarządu może nastąpić w umowie spółki (w akcie założycielskim) lub na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Wpis do rejestru przedsiębiorców KRS ma w tym zakresie znaczenie jedynie deklaratoryjne. Reprezentacja sp. z o.o. w organizacji przez pełnomocnika, powołanego jednomyślną uchwałą wspólników, jest natomiast szczególną instytucją, przewidzianą dla spółek z o.o. w organizacji.

Jaki pełnomocnik

Po wpisie do KRS, a więc po przekształceniu w „pełną" sp. z o.o., spółka może być reprezentowana co do zasady tylko przez zarząd. Jedynym wyjątkiem po wpisie do KRS jest pełnomocnik powołany zgodnie art. 210 k.s.h. uchwałą zgromadzenia wspólników, do reprezentacji spółki w umowach między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z członkiem zarządu. W spółce z o.o. dwukrotnie pojawia się zatem instytucja pełnomocnika powołanego przez wspólników do reprezentacji spółki. W ramach sp. z o.o. w organizacji jest to pełnomocnik powołany uchwałą wspólników, a w ramach „pełnej" sp. z o.o. jest to pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Warto omówić wzajemną relację oraz podobieństwa i różnice pomiędzy tymi pełnomocnikami.

Zakres umocowania

Zakres uprawnień pełnomocnika z art. 210 k.s.h. jest z mocy prawa ograniczony jedynie do reprezentacji spółki w umowach między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z członkiem zarządu. Zakres reprezentacji sp. z o.o. w organizacji przez pełnomocnika powołanego na podstawie art. 161 § 2 k.s.h. nie jest ustawowo ograniczony. Uprawnione jest zatem twierdzenie, że pełnomocnik sp. z o.o. w organizacji, powołany na podstawie art. 161 § 2 k.s.h., będzie mógł reprezentować tę spółkę we wszelkich kwestiach, również w sporach i umowach z członkami zarządu.

Czy można ograniczyć uprawnienia

W dalszej kolejności pojawia się pytanie, czy zakres umocowania pełnomocnika powołanego na podstawie art. 161 § 2 k.s.h. może zostać ograniczony na podstawie uchwały wspólników, w szczególności, czy z zakresu umocowania tego pełnomocnika można wyłączyć kwestie ujęte w art. 210 k.s.h. Odpowiedź na to pytanie wydaje się twierdząca, a to wobec braku zakazu i wobec różnej funkcji obu pełnomocników. Pełnomocnik z art. 161 § 2 k.s.h. umocowany jest do „generalnej" reprezentacji spółki, natomiast pełnomocnik z art. 210 k.s.h. umocowany jest do reprezentacji spółki wyłącznie wobec członków zarządu. Można wyobrazić sobie sytuację, gdy wspólnicy chcą powołać inną osobę jako pełnomocnika do „generalnej" reprezentacji sp. z o.o. w organizacji oraz kogoś innego jako pełnomocnika w sporach z zarządem. Opowiadamy się zatem za dopuszczalnością ograniczania uprawnień pełnomocnika powoływanego na podstawie art. 161 § 2 k.s.h.

Powstaje też kwestia powołania w spółce z o.o. w organizacji osobnego pełnomocnika na podstawie art. 210 k.s.h. w związku z art. 11 § 2 k.s.h. Jest to, innymi słowy, pytanie o stosowanie art. 210 k.s.h. do sp. z o.o. w organizacji. Zgodnie z art. 11 § 2 k.s.h., do spółki z o.o. w organizacji w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki z o.o. po jej wpisie do rejestru. Odpowiednie stosowanie oznacza, iż niektóre przepisy stosuje się w całości, niektóre z niezbędnymi modyfikacjami, a niektóre nie są w ogóle stosowane. Naszym zdaniem brak jest przeszkód do zastosowania przepisu art. 210 k.s.h. do spółki z o.o. w organizacji, a zatem dopuszczalne jest powołanie uchwałą wspólników sp. z o.o. w organizacji pełnomocnika do reprezentacji spółki w umowach i sporach z zarządem.

Kolejną kwestią wartą omówienia, kluczową dla reprezentacji sp. z o.o. w organizacji, jest wzajemna relacja pomiędzy pełnomocnikiem z art. 161 § 2 k.s.h. a zarządem sp. z o.o. w organizacji. Istotne jest rozstrzygnięcie wpływu powołania zarządu na istniejący stosunek pełnomocnictwa oraz odpowiedź na pytanie o możliwość powołania pełnomocnika już po ustanowieniu zarządu.

Po ustanowieniu zarządu

Gdy pełnomocnik sp. z o.o. w organizacji został powołany jeszcze przed ustanowieniem zarządu, powstaje pytanie, co dzieje się z jego umocowaniem w momencie powołania zarządu sp. z o.o. w organizacji. Można przyjąć, iż z momentem powołania zarządu pełnomocnictwo udzielone na podstawie art. 161 § 2 k.s.h. wygasa. Argumentu na poparcie tej tezy dostarcza użycie słowa „albo" w treści art. 161 § 2 k.s.h., co sugeruje alternatywę rozłączną, tzn. że spółka może być reprezentowana albo tylko przez pełnomocnika, albo tylko przez zarząd. Powołanie zarządu sprawia, iż odpada cel, dla którego powołany został pełnomocnik, tj. reprezentacja spółki.

Z drugiej strony można argumentować także, że pełnomocnictwo nie wygasa, lecz jego zakres ulega ograniczeniu do czynności z art. 210 § 1 k.s.h., ale tylko o ile czynności z art. 210 § 1 k.s.h. nie zostały pierwotnie wyłączone z zakresu tego pełnomocnictwa (jeżeli przyjmiemy dopuszczalność ograniczania pełnomocnictwa z art. 161 § 2 k.s.h.). Mielibyśmy wówczas do czynienia ze swoistą konwersją pełnomocnictwa z art. 161 § 2 k.s.h. w pełnomocnictwo z art. 210 § 1 k.s.h.

Z uwagi na zasadę pewności obrotu prawnego – naszym zdaniem – poprawny jest pierwszy z przedstawionych poglądów mówiący, iż upoważnienie pełnomocnika powołanego na podstawie art. 161 § 2 k.s.h. wygasa zawsze z momentem powołania zarządu sp. z o.o. w organizacji.

Można również się zastanawiać, czy po ustanowieniu zarządu sp. z o.o. w organizacji w ogóle możliwe jest powołanie pełnomocnika do reprezentacji spółki zgodnie z art. 161 § 2 k.s.h. Argumenty natury celowościowej przemawiają za odpowiedzią negatywną. Skoro został już ustanowiony zarząd, to instytucja pełnomocnika nie ma racji bytu, a to wobec niepewności wynikającej z równoległego działania dwóch podmiotów/organów umocowanych do reprezentacji. Argumentację tę wspiera również użycie słowa „albo" w treści art. 161 § 2 k.s.h., co wskazuje na alternatywę rozłączną. Alternatywa rozłączna w treści art. 161 § 2 k.s.h. sugeruje, że nie jest możliwe „koegzystowanie" zarządu i pełnomocnika sp. z o.o. w organizacji. W konsekwencji ustanowienie zarządu w sp. z o.o. w organizacji wyklucza możliwość powołania następnie pełnomocnika do reprezentacji spółki, z wyjątkiem pełnomocnika, o którym mowa w art. 210 k.s.h.

Zdaniem autorów

Aleksander ?Adamus, radca prawny ?w Rödl & Partner ?w Krakowie

Celem uzupełnienia sprawy reprezentacji sp. z o.o. w organizacji należy rozważyć także, czy jednoosobowa sp. z o.o. w organizacji może być reprezentowana przez prokurenta. Odpowiedź na to pytanie wydaje się twierdząca. Na poparcie tego stanowiska podaje się argumentum a simili z art. 161 § 2 k.s.h. Podstawą prawną powołania prokurenta będzie art. 205 § 3 w zw. z art. 208 § 6 w zw. z art. 11 § 2 k.s.h. Powołać prokurenta może tylko zarząd sp. z o.o. w organizacji, uprawnienie takie nie przysługuje pełnomocnikowi, o którym mowa w art. 161 § 2 k.s.h. Jedyny wspólnik sp. z o.o. w organizacji nie może być prokurentem. Stanowiłoby to również obejście art. 162 k.s.h.

Anna ?Smagowicz-Tokarz, adwokat i associate partner ?w Rödl & Partner ?w Krakowie

Interpretacja przepisów regulujących reprezentację sp. z o.o. ?w organizacji powinna dążyć do osiągnięcia rezultatów gwarantujących pewność obrotu prawnego w tym zakresie. Nadrzędną wartością jest bowiem zapewnienie skutecznej reprezentacji i w konsekwencji ważności czynności prawnych dokonywanych przez spółki z o.o. w organizacji.

W zakresie „konkurencji" pomiędzy pełnomocnikiem a zarządem przychylam się do poglądu o niemożności współistnienia pełnomocnika i zarządu. Z uwagi na brzmienie art. 161 § 2 k.s.h. spółka może być reprezentowana albo tylko przez pełnomocnika, albo tylko przez zarząd. Powołanie zarządu sp. z o.o. w organizacji powoduje automatyczne wygaśnięcie pełnomocnictwa z art. 161 ?§ 2 k.s.h. Gdy został już ustanowiony zarząd, to nie można następnie powołać pełnomocnika z art. 161 § 2 k.s.h.

W konsekwencji nie przychylam się do stanowiska, że w przypadku ustanowienia zarządu uprawnienie pełnomocnika powołanego zgodnie z art. 161 § 2 k.s.h. ulega z mocy prawa ograniczenia do kwestii unormowanych w art. 210 § 1 k.s.h. Nie wyklucza to jednakże możliwości powołania w sp. z o.o. w organizacji osobnego pełnomocnika do reprezentacji spółki w umowach i sporach ?z zarządem (art. 11 § 2 w zw. z art. 210 § 1 k.s.h.).