Przesłanki do powstania roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia są zatem następujące:

Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko tę bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody >patrz przykłady 1 i 2, wzór przedsądowego wezwania do zapłaty oraz wzór pozwu ?o zwrot bezpodstawnie uzyskanej korzyści majątkowej.

Przykład 1.

Pan Janusz (prowadzący własną firmę) otrzymał przelewem ?od X sp. z o.o. 3 tys. zł. Księgowa spółki pomyliła numer rachunku widniejący na fakturze wystawionej przez jednego z jej kontrahentów i pieniądze te, w konsekwencji, trafiły na konto pana Janusza. Zarząd X ?sp. z o.o. wystosował więc do pana Janusza przedsądowe wezwanie do zapłaty wskazanej sumy, wyznaczając mu 7-dniowy termin, od daty odbioru monitu, na jej uiszczenie. Pan Janusz nie zareagował, a pismo odebrał ?8 września 2014 r. W opisanej sytuacji zatem X sp. z o.o. może wystąpić przeciwko niemu o zwrot ?3 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami od 16 września 2014 r. ?do dnia zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Przykład 2.

Na mocy prawomocnego wyroku pani Wiktoria (prowadząca własną firmę) została zobowiązana do wydania Y sp. z o.o. wózka widłowego GB-20-2014. Przed datą wydania przez sąd II instancji orzeczenia, tj. przed oddaleniem apelacji pani Wiktorii od niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia sądu I instancji, wózek ten został jednak całkowicie uszkodzony. Sprawca pokrył zaś koszty naprawy w wysokości ?60 tys. zł. Y sp. z o.o. powinna zatem wezwać panią Wiktorię do zapłaty 60 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wydania wyroku przez sąd odwoławczy. Skoro bowiem została ona zobowiązana do wydania ?ww. wózka, to surogat otrzymany jako naprawienie szkody w nim powstałej stanowi jej bezpodstawne wzbogacenie od chwili wydania orzeczenia przez sąd II instancji.

Jaki sąd jest właściwy

Jeżeli roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia związane są z działalnością gospodarczą zubożonego, wówczas pozew wnosi się do właściwego miejscowo sądu gospodarczego. Jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 75 tys. zł, wówczas powództwo wytacza się przed sąd rejonowy. W sytuacji zaś, w której wartość ta jest wyższa od ?75 tys. zł (wynosi np. 75 000,01 zł), pozew należy złożyć w sądzie okręgowym. Stosunkowa opłata sądowa od pozwu wynosi ?5 proc. od wartości przedmiotu sporu (np. 5 proc. od wysokości dochodzonej kwoty), jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł.

Jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził ową korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią. To ona wtedy bowiem staje się bezpodstawnie wzbogacona. Zubożony nie może zatem żądać wydania korzyści od pierwotnie wzbogaconego. Nieodpłatne rozporządzenie korzyścią musi być dokonane przez osobę, która wcześniej uzyskała ją bez podstawy prawnej. ?W sytuacji zaś, w której obdarowany rozporządzi dalej korzyścią nieodpłatnie, to osoba, która tę korzyść od niego otrzymała, nie będzie zobowiązana wobec zubożonego do jej zwrotu, gdyż dokonane na jej rzecz przysporzenie będzie miało swą ważną podstawę prawną >patrz przykład 3–5.

Przykład 3.

Sytuacja, jak w przykładzie nr 1. Pan Janusz za 3 tys. zł kupił notebook, który następnie – jako prezent urodzinowy – podarował swojej partnerce pani Dominice. To zatem od niej – jako bezpodstawnie wzbogaconej – X sp. z o.o. może domagać się zwrotu owej sumy ?3 tys zł.

Przykład 4.

Sytuacja, jak w przykładzie nr 3, przy czym notebook został sprzedany przez pana Janusza pani Dominice za 3 tys. zł. To więc ?pan Janusz jest bezpodstawnie wzbogacony, i to od niego X sp. ?z o.o. może dochodzić zwrotu ?ww. sumy.

Przykład 5.

Sytuacja, jak w przykładzie 3. ?Pani Dominika sprzedała notebook swojej koleżance pani Julii ?za 3 tys zł. Ta ostatnia nie jest zatem zobowiązana wobec X sp. z o.o. ?do zwrotu 3 tys zł.

Nakłady konieczne

Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, ?o ile nie znalazły one pokrycia ?w użytku, który z nich osiągnął >patrz przykład 6. Zwrotu zaś innych nakładów (tj. zbytkownych) – o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania. Dopuszczalne jest jednak zabranie tych nakładów i przywrócenie stanu poprzedniego >patrz przykład 7. Kto czyniąc nakłady, wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może domagać się ich zwrotu tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania >patrz przykład 8. Jeżeli żądający wydania korzyści jest równocześnie zobligowany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze, nakazać zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby zobowiązany zwrócić >patrz przykład 9.

Przykład 6.

Pomiędzy paniami Dagmarą ?i Oktawią powstał spór, która z nich jest wierzycielem ws. o wydanie rozdrabniarki do betonu CX-231. Zanim pani Dagmara podjęła czynności konserwatorskie ?(o łącznej wartości 12 tys. zł), mające na celu utrzymanie ww. rozdrabniarki w dobrym stanie ?(bo to ona faktycznie miała ją w swoim posiadaniu), uzyskała ustne oświadczenie od pani Oktawii, że ta zrzeka się wszelkich roszczeń związanych z prawem własności owego przedmiotu. Pani Dagmara nie mogła, w rezultacie, przewidzieć obowiązku jej zwrotu. Ostatecznie jednak pani Oktawia zmieniła zdanie i na drodze sądowej uzyskała potwierdzenie, że rozdrabniarka należy do niej. Do tego czasu – od dnia, kiedy objęła w posiadanie maszynę – pani Dagmara ?w ogóle jej nie używała. Może więc ona domagać się od pani Oktawii zwrotu ?12 tys. zł, ponieważ ten w naturze jest wykluczony. Pani Dagmara zaś nie używała do realizacji robót zleconych jej firmie tej rozdrabniarki, od daty objęcia jej w posiadanie do chwili uprawomocnienia się wyroku przyznającego prawo jej własności pani Oktawii, stąd nakłady na prace konserwatorskie nie znalazły pokrycia w użytku, który osiągnęła z robót wykonywanych za pomocą owej maszyny.

Przykład 7.

Sytuacja, jak w przykładzie nr 6, przy czym pani Dagmara, oprócz prac konserwatorskich, nabyła trzy ruchome sporniki P-245 (za łączną kwotę ?6 tys. zł), aby w razie ewentualnego zbycia zwiększyć wartość rozdrabniarki do betonu CX-231. Jeżeli zatem sporniki te mogą być odłączone od maszyny, pani Dagmara może je zabrać, przywracając stan poprzedni albo też żądać zwrotu 6 tys. zł stanowiącej ich wartość jako nakładów zbytkownych.

Przykład 8.

Sytuacja, jak w przykładzie 2., z tą różnicą, że wózek widłowy GB-20-2014 nie został uszkodzony, a jego wartość oszacowano na 50 tys. zł. Pani Wiktoria w dniu uprawomocnienia się wyroku sądu I instancji nakazującej jej wydanie ww. wózka na rzecz Y sp. z o.o. nabyła dodatkowy ruchomy moduł S-267 wzmacniający podnośnik. Jest to zatem nakład zbytkowny, ponieważ pani Wiktoria nie musiała dokupić tego modułu w celu prawidłowego działania wózka. Moduł zwiększył wartość wózka o 5 tys. zł. Pani Wiktoria w dacie dokonania zakupu miała świadomość, że opisany wózek jej się nie należy, ponieważ w tym samym dniu uprawomocnił się wyrok nakazujący jej wydanie tego wózka na rzecz Y sp. z o.o. Pani Wiktoria ma zatem prawo domagać się od Y sp. z o.o. wydania jej modułu.

Przykład 9.

Sytuacja, jak w przykładzie 8. Z uwagi na to, że Y sp. z o.o. zobowiązana jest ?do zwrotu pani Wiktorii ruchomego modułu S-267, sąd może zobowiązać tę ostatnią – zamiast do wydania na rzecz Y sp. z o.o. wózka widłowego GB-20-2014 – do zwrotu spółce ?45 tys. zł, stanowiącej różnicę między wartością wózka (50 tys. zł) a wartością modułu (5 tys. zł) będącego nakładem zbytkownym.

Gdy zużył lub stracił

Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu >patrz przykład 10. ?i 11. Powinność ta istnieje natomiast m.in. wówczas, gdy korzyść uzyskano na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, nieprawomocnego orzeczenia sądu (również polubownego), orzeczenia sądu, co do którego wywiedziono skargę kasacyjną, ?a także, gdy zostało ono zmienione lub uchylone w związku z rozpoznaniem skargi o wznowienie postępowania, ale tylko wtedy, gdy wzbogacony znał podstawę do wniesienia tej skargi, jak również, gdy prawomocne orzeczenie sądu, co do którego przywrócono termin do wniesienia środka odwoławczego, zostało następnie uchylone lub zmienione, jeśli wzbogacony znał podstawy do przywrócenia terminu, ponieważ wynikały one z jego działania (np. podał niewłaściwy adres przeciwnika procesowego).

Przykład 10.

Sytuacja jak w przykładzie 1. Pan Janusz przeznaczył, omyłkowo otrzymane 3 tys. zł na pokrycie miesięcznej raty kredytu hipotecznego. Miał świadomość, że nie wystawił on X sp. z o.o. żadnej faktury. W opisanej sytuacji zatem pan Janusz – w dacie pokrycia miesięcznej raty kredytu tą kwotą – powinien liczyć się ?z obowiązkiem jej zwrotu. Z uwagi ?na powyższe obowiązek zapłaty owej sumy nie wygasł.

Przykład 11.

Pani Ewelina (prowadząca własną firmę) wypłaciła swojemu pracownikowi (pani Soni) podwójną kwotę wynagrodzenia za jeden miesiąc (tj. 4 tys. zł). Ta ostatnia uznała, że nadwyżka (o 2 tys. zł) to należna jej premia i dodatkowe uposażenie za nadgodziny za ten miesiąc. Wydała zatem tę kwotę 2 tys. zł na remont kuchni. W przelewie w tytule wpłaty pani Ewelina wpisała „wynagrodzenie za sierpień 2014 r.". Pani Sonia miała zatem prawo uznać, iż te dodatkowe ?2 tys. zł jej się należy i wydać je na własne potrzeby, tym bardziej że zostało ono wypłacone przez księgową, a więc osobę kompetentną w zakresie dokonywania płatności. Nie jest ona, ?w konsekwencji, zobowiązana do zwrotu na rzecz pani Eweliny tej sumy.

Normy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia nie uchybiają przepisom o obowiązku naprawienia szkody.

Uwaga!

Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, z którym występuje przedsiębiorca, podlega trzyletniemu przedawnieniu przewidzianemu w art. 118 k.c., jeżeli powstaje ono w związku ?z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą – uznał Sąd Najwyższy w wyroku ?z 16 lipca 2003 r.,

V CK 24/02.

Pominęłam w tym artykule wszelkie kwestie dotyczące świadczenia nienależnego.

Autorka jest adwokatem

podstawa prawna: art. 118, 405–409 oraz 414 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 121 ze zm.)

podstawa prawna: art. 17 pkt 4 ustawy z 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 101 ze zm.)

podstawa prawna: art. 13 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1025 ze zm.)

podstawa prawna: art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (DzU nr 33, poz. 175 ze zm.)

Wzór przedsądowego wezwania do zapłaty

Płock, 16 września 2014 r.

Usługi Transportowe Oliwia Igrekowska

ul. Okrągła 21, 09-400 Płock

Karina Iksińska

prowadząca działalność gospodarczą pod firmą

Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Karina Iksińska

ul. Łukowa 3, 09-400 Płock

Przedsądowe wezwanie do zapłaty

Działając jako właściciel Usługi Transportowe Oliwia Igrekowska ?zs. w Płocku, wzywam do zapłaty kwoty 11 000,00 zł przekazanej, omyłkowo, przelewem 1 września 2014 r. na Pani rachunek bankowy o nr: 11 9876 5432 1023 0000 0000 1111 2222 (z tytułu zapłaty faktury nr 61/2014 r. z 24 sierpnia 2014 r.).

Wskazaną, nienależenie otrzymaną, sumę należy uiścić na rachunek bankowy Usługi Transportowe Oliwia Igrekowska zs. w Płocku ?o nr: 00 1234 5678 0000 0000 9876 5432, w terminie 7 dni ?od daty otrzymania niniejszego pisma pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego już bez ponownego wezwania, co narazi Panią na dodatkowe, wysokie koszty postępowania jurysdykcyjnego – w tym zastępstwa procesowego.

............................................................................

(Oliwia Igrekowska – właściciel

Usługi Transportowe Oliwia Igrekowska)

* ?Pismo to wysłano 16 września 2014 r. listem poleconym ?za potwierdzeniem odbioru.

Wzór pozwu o zwrot bezpodstawnie uzyskanej korzyści majątkowej

Płock, 17 września 2014 r.

Do Sądu Rejonowego

V Wydział Gospodarczy

w Płocku

Powód: Paulina Nowak

Transport i Spedycja Paulina Nowak zs. w Płocku

ul. Ogórkowa 3, 09–400 Płock

(NIP: 000-111-22-44);

Pozwany: M sp. z o.o. zs. w Płocku

ul. Marchewkowa 56, 09–400 Płock

repr. przez Konstancję Kowalską – prezesa zarządu.

ws. o zapłatę

w.p.s. 10 000 zł

opł. sąd. 500 zł

Pozew o zapłatę

Działając w imieniu własnym, załączając wypis z CEIDG z 17 września 2014 r., ?wnoszę o:

1) ?zasądzenie od pozwanej spółki na rzecz powódki kwoty 10 000 zł wraz ?z ustawowymi odsetkami od 6 września 2014 r. do dnia zapłaty;

2) ?zasądzenie od pozwanej spółki na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych;

3) ?przeprowadzenie rozprawy także podczas nieobecności powódki, w razie zaś niestawiennictwa przedstawiciela pozwanej spółki, gdy nie złożyła ona odpowiedzi na pozew – wydanie wyroku zaocznego i nadanie temu wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.

Nadto wnoszę o:

1) dopuszczenie, a następnie przeprowadzenie dowodu z następujących ?dokumentów:

? potwierdzenie przelewu z 26 sierpnia 2014 r. – na okoliczność ustalenia, ?iż powódka dokonała 26 sierpnia 2014 r. na rzecz pozwanej spółki przelewu ?w wysokości 10 tys. zł brutto z tytułu realizacji faktury VAT nr 45/2014 ?z dnia 19 sierpnia 2014 r.,

? faktura VAT nr 45/2014 z 19 sierpnia 2014 r. – na okoliczność ustalenia, ?iż ww. faktura została wystawiona przez P sp. z o.o. z tytułu sprzedaży ?na rzecz firmy powódki dziesięciu akumulatorów G-345,

? faktura VAT nr 15/S/2014 z 15 marca 2014 r. – na okoliczność ustalenia, ?że nr konta, na który – omyłkowo – powódka przelała 26 sierpnia 2014 r. ?kwotę 10 tys. zł brutto, należy do pozwanej spółki,

? przedsądowe wezwanie do zapłaty 28 sierpnia 2014 r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru – na okoliczność wezwania pozwanej spółki do zapłaty ?kwoty 10 tys. zł brutto i nadania 28 sierpnia 2014 r. przedmiotowego pisma ?przesyłką poleconą na adres pozwanej spółki oraz jego odbioru przez pracownika pozwanej spółki w dniu 29 sierpnia 2014 r.

2) dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron – na okoliczność ustalenia, ?że – według stanu na 26 sierpnia 2014 r. – powódka nie miała żadnych zobowiązań, ?w tym wymagalnych, wobec pozwanej spółki.

Uzasadnienie

26 sierpnia 2014 r. powódka, omyłkowo, dokonała przelewu na rzecz pozwanej spółki kwoty 10 tys. zł brutto z tytułu realizacji faktury VAT nr 45/2014 z 19 sierpnia 2014 r. Sumę tę powódka zamierzała zapłacić P sp. z o.o., która wystawiła wskazaną fakturę ?za sprzedaż na rzecz jej firmy dziesięciu akumulatorów G-345. Powódka pomyliła jednak w numerze rachunku bankowego dwie cyfry, zamiast następujących ?po sobie cyfr 5 i 4 wstawiła w dyspozycji przelewu cyfry 4 i 5, na skutek czego ?kwota 10 tys. zł wpłynęła na rachunek pozwanej spółki.

Dowód:     – potwierdzenie przelewu z 26 sierpnia 2014 r.,

– faktura VAT nr 45/2014 z 19 sierpnia 2014 r.

Z M sp. z o.o. zs. w Płocku łączą powódkę kontakty handlowe, powódka uprzednio wielokrotnie realizowała na rzecz pozwanej spółki przelewy (np. faktura VAT ?nr 15/S/2014 z 15 marca 2014 r.), stąd jej wiedza na temat tego, że przelewu ?z 26 sierpnia 2014 r. dokonała akurat na rachunek bankowy M sp. z o.o., nie mając ?w tej dacie żadnych zobowiązań, w tym wymagalnych, względem pozwanej spółki.

Dowód:     – faktura VAT nr 15/S/2014 z 15 marca 2014 r.,

– przesłuchanie stron.

W uznaniu zatem, iż kwota 10 tys. zł brutto stanowi bezpodstawne wzbogacenie ?M sp. z o.o., powódka – 28 sierpnia 2014 r. – wystąpiła do pozwanej spółki ?z wezwaniem do zapłaty tej sumy. M sp. z o.o. odebrała przedmiotowe wezwanie ?29 sierpnia 2014 r.

Dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty z 28 sierpnia 2014 r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru.

Do daty wytoczenia powództwa pozwana spółka nie uczyniła jednak zadość ?ww. zobowiązaniu.

Odsetki dochodzone są od 6 września 2014 r., ponieważ 5 września br. upłynął termin płatności kwoty 10 tys. zł brutto wskazany w ww. przedsądowym wezwaniu do zapłaty.

Z tych względów, pozew jako uzasadniony, zasługuje na uwzględnienie.

W załączeniu:

? wypis powódki z CEIDG z 17 września 2014 r.,

? dowód uiszczenia opłaty sądowej od pozwu,

? odpis pozwu,

? dokumenty z poz. „Dowód".

............................................................................................

(Paulina Nowak – właściciel Transport i Spedycja Paulina Nowak)