W wydanym niedawno orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny wziął w obronę podatników, którzy są współwłaścicielami nieruchomości wraz z podmiotami zwolnionymi od tego podatku. Tym samym NSA po raz kolejny zakwestionował niekorzystne dla podatników stanowisko samorządów oraz części orzecznictwa w tym zakresie (wyrok z 5 marca 2014 r., II FSK 748/12).
Solidarna odpowiedzialność
Zgodnie z obowiązującą w?podatku od nieruchomości zasadą solidarnej odpowiedzialności, jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to obowiązek podatkowy od takiej nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach. Oznacza to, że wierzyciel (w tym przypadku organ podatkowy) może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych, przy czym wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani, aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela.
Solidarna odpowiedzialność z tytułu zobowiązań podatkowych oznacza zatem, że ?z punktu widzenia organu podatkowego bez znaczenia jest, który ze współposiadaczy uiści podatek, a sposób, w jaki współwłaściciele podzielą między sobą te zobowiązania, jest kwestią wtórną z punktu widzenia podatku od nieruchomości (SN w wyroku z 13 lutego 2003 r., III RN 22/02).
Innymi słowy, zgodnie z tą zasadą, jeżeli nieruchomość znajduje się w posiadaniu dwóch podatników, to organ podatkowy może żądać zapłaty podatku od nieruchomości od całej nieruchomości wyłącznie od jednego z nich.
Uczelnie i instytuty ?na innych zasadach
Zasada ta podlega jednak zasadniczej modyfikacji, gdy jeden ze współwłaścicieli podlega zwolnieniu podmiotowemu od podatku od nieruchomości. Takimi podmiotami zwolnionymi są np. zakłady pracy chronionej, uczelnie, jednostki organizacyjne objęte systemem oświaty oraz instytucje badawcze. W takiej sytuacji powstaje pytanie, czy podmiot będący współwłaścicielem nieruchomości jest zobowiązany zapłacić podatek od nieruchomości za drugiego współwłaściciela, tzn. za podmiot, który został ustawowo zwolniony ?z zapłaty tego podatku.
Każdy korzysta ?z własnych przywilejów
Bezsporne jest, że ze zwolnienia podatkowego przysługującego jednemu ze współwłaścicieli nie mogą skorzystać pozostali współwłaściciele. Dlatego, zgodnie z zasadą solidarnej odpowiedzialności dłużników, wydaje się, że podatnik, który z takiego zwolnienia nie może skorzystać, powinien odpowiadać za całe powstałe zobowiązanie podatkowe. Ważne jest więc ustalenie, czy w takiej sytuacji obowiązek podatkowy powstaje ?w stosunku do całej nieruchomości czy jedynie do jej części.
Rozstrzygnięcie NSA
W tym zakresie NSA zajął inne stanowisko niż sąd I instancji. Uznał on bowiem, że to, iż nieruchomość jest przedmiotem współwłasności, nie wyłącza możliwości uwzględnienia przy obliczaniu podatku od nieruchomości okoliczności, że jej część powinna zostać zwolniona z opodatkowania z uwagi na spełnienie określonych warunków wskazanych w ustawie. Tym samym NSA nie zaakceptował sytuacji, w której zasada solidarnej odpowiedzialności uniemożliwia skorzystanie ?z ustawowego prawa do zwolnienia z obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości. Jak słusznie zauważył NSA, zaakceptowanie tezy, zgodnie ?z którą solidarna odpowiedzialność wyłącza możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku od nieruchomości, prowadziłoby do sytuacji, w której podatnik musiałby zapłacić podatek od całej nieruchomości bądź też musiałby uczynić to drugi współwłaściciel.
Co więcej, zgodnie z wykładnią celowościową przepisów ?o solidarnej odpowiedzialności współwłaścicieli powinny one mieć zastosowanie do sytuacji, gdy jeden z nich unika płacenia podatku, a nie do podmiotowego zwolnienia jednego z nich. Zdaniem NSA za nietrafiony należy również uznać argument podnoszony przez organy podatkowe, że w przedmiotowej sprawie nie mają zastosowania przepisy kodeksu cywilnego stanowiące o zwolnieniu z długu, gdyż w omawianej sprawie zobowiązanie podatkowe ?w części przypadającej na podmiot zwolniony w ogóle nie powstało, tzn. dług w ogóle nie powstał, więc nie może być mowy o zwolnieniu z niego.
Na marginesie należy również zauważyć, że w przedmiotowej sprawie podmiot zwolniony z podatku od nieruchomości jest zakładem pracy chronionej, który w związku ze skorzystaniem ze zwolnienia zobowiązany będzie do przekazania kwoty zwolnionej z podatku na rzecz PFRON. Gmina z kolei ma możliwość uzyskania utraconego dochodu z budżetu państwa. Tym samym nie może być mowy o jej zubożeniu.
Bez zachwytu ze strony samorządów
Podsumowując, w sytuacji gdy jeden ze współwłaścicieli jest zwolniony podmiotowo z podatku od nieruchomości, to wysokość zobowiązania podatkowego powinna odpowiadać wartości podatku od całej nieruchomości pomniejszonej o kwotę przypadającą na podatnika objętego zwolnieniem. Nie należy się jednak spodziewać, żeby samorządy, które opierają swoje stanowisko na części orzecznictwa, a także na stanowisku ministra finansów w tej sprawie (np. odpowiedź na interpelację ?nr 14042), szybko zaakceptowały taką wykładnię przepisów.
—Paweł Goś ?doradca podatkowy, ?konsultant w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy