Zgodnie z art. 274 § 1 kodeksu spółek handlowych otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki lub zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania (przewidzianej prawem). Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji". Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej.
Obowiązek wobec sądu
Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia do sądu rejestrowego danych dotyczących likwidacji.
Zgłoszenie takie obejmuje:
Podpisy w załączniku
Załącznikiem do zgłoszenia są wzory podpisów likwidatorów, złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie.
Przy czym wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów przez sąd odwołanych następuje z urzędu. W przypadku gdy likwidator został ustanowiony przez sąd, nie może być on odwołany na mocy uchwały wspólników (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28 grudnia 2012 r., I ACa 1258/12).
Likwidatorzy powinni ogłosić o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia.
Bilans otwarcia
Likwidatorzy mają obowiązek sporządzić bilans otwarcia likwidacji, który winni przedstawić do zatwierdzenia zgromadzeniu wspólników. Po upływie każdego roku obrotowego likwidatorzy mają obowiązek składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swojej działalności oraz sprawozdanie finansowe, przy czym do bilansu likwidacyjnego przyjmuje się wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej.
Likwidatorzy w toku postępowania likwidacyjnego powinni, stosownie do art. 282 § 1 k.s.h., zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czynności likwidacyjne). Nowe interesy mogą wszczynać tylko wtedy, gdy to jest potrzebne do ukończenia spraw w toku.
Likwidatorzy powinni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić jej majątek
Jeśli jednak spółka w likwidacji nie ma majątku, jego upłynnienie nie wchodzi w grę. W takiej sytuacji nie jest możliwe wykonanie przez likwidatora obowiązku „wypełnienia zobowiązań" – gdy są nimi zobowiązania pieniężne. To z kolei oznacza, że niewypełnienie zobowiązań spółki przez likwidatorów nie stanowi naruszenia wskazanego przepisu (postanowienie Sądu Najwyższego z 18 października 2006 r., II CSK 136/06).
Decydują wspólnicy
W przypadku nieruchomości spółki mogą one być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki – jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników.
W stosunku wewnętrznym likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Z kolei likwidatorzy, których ustanowił sąd, mają obowiązek stosować się do jednomyślnych uchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny, które spowodowały ich ustanowienie.
Likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki, w granicach swoich kompetencji. Ograniczenia ich kompetencji nie mają skutku prawnego wobec osób trzecich. Wobec osób trzecich działających w dobrej wierze czynności podjęte przez likwidatorów uważa się za czynności likwidacyjne.
Likwidator staje się nie organem spółki, ale jej ustawowym przedstawicielem, który ma prawo prowadzenia spraw takiej spółki i reprezentowania jej wyłącznie w granicach swoich uprawnień, a więc w zakresie związanym z likwidacją tej spółki jako podmiotu gospodarczego (postanowienie Sądu Najwyższego z 20 października 2011 r., IV KK 129/11).
Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli (sprawozdanie likwidacyjne) i po zakończeniu likwidacji likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Jeśli zgromadzenie wspólników – zwołane w celu zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego – nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy powinni wykonać powyższe czynności, bez zatwierdzenia sprawozdania przez zgromadzenie wspólników.
Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników, w przeciwnym razie przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Dokumenty te mogą przeglądać wspólnicy i osoby mające w tym interes prawny, ale tylko po upoważnieniu przez sąd rejestrowy.
Co dla fiskusa
Likwidator ma obowiązek zawiadomić właściwy urząd skarbowy o rozwiązaniu spółki, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego. Przepisy nie określają, w jakim terminie takie zawiadomienie należy złożyć w urzędzie skarbowym, jednak na pewno bez zbędnej zwłoki.
Jest rezygnacja
Likwidator może złożyć rezygnację z funkcji. Wówczas, zgodnie z art. 746 § 2 kodeksu cywilnego, oświadczenie o rezygnacji likwidatora jest jednostronną czynnością prawną. Oznacza to, że nie wymaga przyjęcia przez spółkę, ale wymaga zakomunikowania innej osobie. Chodzi o regulację w art. 61 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. Podmiotem zainteresowanym tym oświadczeniem jest spółka.
Jeśli w okresie likwidacji nie działa zarząd, a spółka z o.o. nie ma powołanej rady nadzorczej, to aby oświadczenie o rezygnacji likwidatora mogło zostać przez niego skutecznie zakomunikowane, powinien zostać ustanowiony do tego pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Jeśli w spółce nie ma pełnomocnika, to likwidator powinien doprowadzić do jego powołania i zakomunikować mu jednostronne oświadczenie woli ?o rezygnacji (wyrok Sądu Najwyższego ?z 27 stycznia 2010 r. II CSK 301/09).