Wspólnicy niejednokrotnie mają różne wizje rozwoju swojego biznesu prowadzonego w formie spółki kapitałowej. Celem doprecyzowania zasad ładu korporacyjnego spółki na potrzeby konkretnego przedsięwzięcia czy funkcjonowania spółki w określonym horyzoncie czasowym wspólnicy niekiedy decydują się na wprowadzenie dodatkowych postanowień do umowy spółki (statutu) lub uregulowanie tych spraw w osobnym porozumieniu wspólników (akcjonariuszy). Zmiana umowy spółki (statutu) może być dobrym rozwiązaniem w przypadkach uszczegółowienia ustroju spółki, ale zazwyczaj niezbędna okazuje się osobna umowa zawarta między udziałowcami.

To może być za mało

Umowa spółki (statut) stanowi podstawowy dokument ustrojowy spółki kapitałowej. Niekiedy jednak standardowe postanowienia umowy spółki czy statutu okazują się niewystarczające. Wówczas wspólnicy mogą zdecydować się na wyłączenie przed nawias istotnych obszarów funkcjonowania spółki i zawrzeć dodatkowe porozumienie wspólników (akcjonariuszy), nadając mu formę wzajemnych zobowiązań lub uzupełnić treść umowy spółki (statutu). Jednak nie wszystkie takie postanowienia powinny się znaleźć w umowie spółki z o.o., w statucie spółki akcyjnej zaś – nie wszystkie pożądane postanowienia mogą się znaleźć. Tym samym umowa spółki (statut) nie zawsze okazuje się optymalną lokalizacją zapisów dotyczących wzajemnej współpracy udziałowców w strukturze spółki kapitałowej.

Większą swobodą w zakresie kształtowania relacji korporacyjnych w umowie spółki dysponują wspólnicy spółki z o.o. w porównaniu z akcjonariuszami spółki akcyjnej, ale rodzi to także mniejszą przewidywalność obrotu spraw spółki w przyszłości. Zasadniczo wspólnicy mogą wprowadzić do umowy spółki szczegółowe postanowienia dotyczące np. podziału zysku, składu personalnego organów, trybu wychodzenia z inwestycji przez wspólnika czy strategii gospodarczej wyznaczającej kierunki rozwoju przedsięwzięcia. Jednak taka szczegółowa metoda regulacji może nadmiernie krępować późniejsze funkcjonowanie spółki, co wbrew oczekiwaniom może utrudniać współpracę. Znacznie mniejszą swobodą w kształtowaniu ładu korporacyjnego w statucie cieszą się akcjonariusze spółki akcyjnej. Statut spółki akcyjnej może zawierać odmienne postanowienia tylko wtedy, gdy kodeks spółek handlowych to wprost przewiduje, oraz postanowienia dodatkowe, gdy dany obszar nie został uregulowany wyczerpująco w kodeksie spółek handlowych.

Zalety porozumienia

Dlatego też zasadne wydaje się zawarcie zasad wzajemnej współpracy wspólników (akcjonariuszy) w osobnym porozumieniu wspólników (akcjonariuszy). Co ważne, zwłaszcza w przypadku spółki akcyjnej, uregulowanie danych obszarów w porozumieniu wyłącza ryzyko odmowy rejestracji zmian w statucie spółki przed sąd rejestrowy, czego negatywne konsekwencje mogą być potęgowane przez niejednolitą praktykę sądów rejestrowych i zasadniczo niski stopień przewidywalności rozstrzygnięć sądów w konkretnych sprawach. W przypadku ścisłych ram czasowych przedsięwzięć czy transakcji może to rodzić ryzyko opóźnienia lub niepowodzenia transakcji.

Porozumienie wspólników może pozostać poufne i nie wymaga specjalnej formy

Porozumienia akcjonariuszy czy wspólników są również bardziej elastyczne w przypadku konieczności wprowadzenia zmian, gdyż co do zasady nie ma wymogów co do formy. Dla umowy spółki z o.o. czy statutu spółki akcyjnej wymagana jest forma aktu notarialnego, a wprowadzane zmiany są skuteczne dopiero z chwilą rejestracji przez sąd rejestrowy. Wskazane dodatkowe wymogi formalne mogą jednak w pewnych sytuacjach, zwłaszcza w przypadku konfliktu w spółce, gwarantować większe bezpieczeństwo ?i kontrolę nad zmienianym dokumentem.

Czasami przyda się tajemnica

Umowa spółki (statut) kształtuje relacje zarówno między wspólnikami, jak ?i względem samej spółki i osób trzecich. Porozumienia wspólników co do zasady nie mają tego waloru – tak jak nie ma przeszkód, aby uczynić spółki stroną porozumienia, tak nie ma możliwości rozszerzenia obowiązywania porozumienia akcjonariuszy na osoby trzecie. Dodatkowo porozumienie wspólników może pozostać poufne. W przypadku zawarcia w porozumieniu określonych kierunków rozwoju spółki ?– wspólnikom niejednokrotnie może zależeć na utrzymaniu ?w poufności treści dokumentu, zwłaszcza gdy zawarte w porozumieniu informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa spółki. Z natury rzeczy w poufności nie będą zachowane postanowienia umowy spółki czy statutu, z uwagi na jawność tych dokumentów jako akt rejestrowych spółki i możliwość zapoznania się z ich treścią ?w sądach rejestrowych.

Dobre narzędzie

Porozumienia wspólników (akcjonariuszy) stanowią pożyteczny instrument kształtowania relacji korporacyjnych. Już sam proces negocjacji postanowień porozumienia pozwala udziałowcom skonfrontować spojrzenie na wybrane obszary funkcjonowania spółki ?i wzajemne relacje właścicieli, co zwłaszcza w przypadku ewentualnych rozbieżności może stanowić impuls do wypracowania kompromisowego rozwiązania i zapobieżenia konfliktom w przyszłości.

Autorka jest prawnikiem ?w departamencie transakcji ?i prawa spółek CMS Polska