Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania tego podmiotu co najmniej jeden komplementariusz odpowiada bez ograniczeń, minimum jeden wspólnik zaś jest akcjonariuszem.

W świetle art. 149 § 2 kodeksu spółek handlowych wykluczone jest wypowiedzenie umowy tej spółki przez akcjonariusza. Utrata członkostwa przez tego wspólnika w omawianym podmiocie możliwa jest wyłącznie na skutek zbycia akcji (np. ich sprzedaży) bądź ich umorzenia. Przy czym konieczne jest unicestwienie wszystkich należących do niego akcji. Natomiast w sytuacji, w której akcjonariusz posiada równocześnie status komplementariusza, to jako komplementariusz może on wypowiedzieć umowę spółki, jako akcjonariusz zaś zbyć całość akcji (ewentualnie je umorzyć).

Tylko łączne dokonanie obu wskazanych czynności wywoła efekt w postaci definitywnego wystąpienia ze spółki. W przeciwnym przypadku, w zależności od rodzaju czynności, tzn. unicestwienia akcji albo wypowiedzenia stosunku spółki (ewentualnie przeniesienia przez komplementariusza ogółu jego praw i obowiązków w spółce na inną osobę w trybie art. 10 ksh, o czym nie piszemy), osoba będąca akcjonariuszem-komplementariuszem bądź utraci status tylko akcjonariusza, bądź tylko komplementariusza.

Przykład 1

Pani Marcelina posiada status akcjonariusza-komplementariusza w S.K.A. (dalej: S.K.A.). Chcąc wystąpić ze spółki, sprzedała wszystkie akcje. Nie wypowiedziała jednak jako komplementariusz umowy w/w podmiotu (zawartej na czas nieoznaczony). Pani Marcelina nadal jest zatem komplementariuszem. Utraciła ona jedynie status akcjonariusza.

Przykład 2

Sytuacja jak w przykładzie nr 1, z tą różnicą, że pani Marcelina nie dokonała zbycia akcji, a jedynie jako komplementariusz wypowiedziała, zachowując wszystkie wymogi formalne, umowę spółki (ze skutkiem na 31 grudnia 2012 r.). Pani Marcelina nadal jest więc akcjonariuszem podmiotu. Od 1 stycznia 2013 r. nie jest tylko komplementariuszem.

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie nr 1, z tą różnicą, że pani Marcelina dokonała zarówno zbycia akcji, jak również, przy zachowaniu wszystkich warunków formalnych, wypowiedziała umowę spółki. 31 grudnia 2012 r. o północy utraciła ona zatem status uczestnika w/w podmiotu (jako akcjonariusz i komplementariusz).

Wszystko to jednoznacznie wskazuje zatem, że jedynie komplementariusz może wypowiedzieć umowę spółki komandytowo-akcyjnej >patrz wzór wypowiedzenia. Warunkiem jest jednak, aby statut przewidywał taką możliwość >patrz przykład 4. Stosuje się wówczas odpowiednio (tj. z uwzględnieniem zachodzących różnic) przepisy o spółce jawnej. Tak więc, jeżeli umowę podmiotu zawarto na czas nieoznaczony, względnie na czas życia komplementariusza, pisemne oświadczenie o jej wypowiedzeniu składa się na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego (jeżeli kontrakt nie stanowi inaczej).

Kieruje się je do wszystkich pozostałych wspólników (a więc również do akcjonariuszy) albo tylko tych komplementariuszy uprawnionych do reprezentacji spółki. Jeżeli umowę zawarto na czas oznaczony, to nie można jej wypowiedzieć, chyba że statut odmiennie reguluje tę kwestię.

Przykład 4

Pani Dagmara jest komplementariuszem w S.K.A. 30 czerwca 2013 r. złożyła ona pani Kindze (tj. komplementariuszowi uprawnionemu do reprezentowania spółki) pisemne oświadczenie o wypowiedzeniu kontraktu podmiotu ze skutkiem na koniec 2013 r. (bo rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, umowę spółki zaś zawarto na czas nieoznaczony). Pani Kinga stwierdziła jednak, że wykluczone jest wypowiedzenie umowy spółki, ponieważ takiej ewentualności nie przewiduje statut w/w podmiotu.

Pani Dagmara ripostowała, że skoro w kwestii wypowiedzenia umowy S.K.A. przez komplementariusza stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej i zachowała ona wszystkie wymogi formalne (tj. oświadczenie o wypowiedzeniu złożyła na piśmie, w ustawowo zakreślonym terminie, wspólnikowi uprawnionemu do jego odbioru), to, z końcem 2013 r. o północy, utraci ona status wspólnika S.K.A. Nic bardziej błędnego.

Pani Dagmara miałaby rację tylko wówczas, gdyby statut spółki dopuszczał możliwość wypowiedzenia umowy tego podmiotu przez komplementariusza. Skoro zaś, w opisanym przypadku, tak nie jest, to taka ewentualność jest wykluczona. Pani Dagmara może jedynie nakłonić pozostałych wspólników, aby walne zgromadzenie podjęło uchwałę o zmianie statutu poprzez wprowadzenie zapisu pozwalającego komplementariuszowi na wypowiedzenie umowy spółki.

Przykład 5

Pani Roksana (komplementariusz), powołując się na zapis w statucie S.K.A., wypowiedziała umowę podmiotu 31 października 2012 r. ze skutkiem na koniec 2012 r. Pani Oliwia, komplementariusz uprawniony do reprezentacji spółki, stwierdziła jednak, że oświadczenie o wypowiedzeniu pani Roksana powinna była złożyć do 30 czerwca 2012 r., ponieważ tak stanowi art. 61 § 1 ksh, który ma odpowiednie zastosowanie do S.K.A. Stanowisko pani Oliwii nie jest jednak właściwe. Nie ma bowiem żadnych przeszkód, aby w statucie odmiennie w stosunku do powołanego przepisu uregulowano kwestię terminu wypowiedzenia umowy podmiotu.

Przykład 6

Umowę S.K.A. zawarto na 2 lata. Statut stanowi, że komplementariusz może ją wypowiedzieć, składając pisemne oświadczenie w tej kwestii pozostałym komplementariuszom na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego (który pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Pani Greta (komplementariusz), powołując się na ten zapis statutu, wypowiedziała w podanym wyżej czasie umowę spółki.

Pani Iga, jeden z pozostałych dwóch komplementariuszy, stwierdziła jednak, że nie jest to dopuszczalne, bo kontrakt podmiotu nie jest bezterminowy. To nie jest słuszny pogląd. Statut danej S.K.A. może bowiem przewidywać, że umowa spółki zawarta na czas oznaczony podlega wypowiedzeniu przez komplementariusza na zasadach określonych w tymże statucie.

Uwaga!

Ewentualność wypowiedzenia umowy S.K.A. dotyczy sytuacji, w której w podmiocie pozostają jeszcze inni komplementariusze, w przypadku mianowicie wypowiedzenia kontraktu spółki przez jedynego komplementariusza będzie to przesłanka rozwiązania spółki (przy założeniu, że statut nie stanowi inaczej) .

Przykład 7

Pani Iwona (jedyny komplementariusz) wypowiedziała umowę S.K.A. Z uwagi zatem na fakt, że statut tej spółki nie stanowi inaczej, okoliczność ta zapoczątkuje proces likwidacji podmiotu, chyba że wspólnicy uzgodnią inny sposób zakończenia jego działalności.

Przykład 8

Sytuacja jak w przykładzie nr 7, z tą różnicą, że statut S.K.A. stanowi, iż wypowiedzenie umowy przez jedynego komplementariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania tego podmiotu. Tak więc wypowiedzenie dokonane przez panią Iwonę nie spowoduje ani otwarcia likwidacji spółki, ani nie zapoczątkuje poszukiwania innego sposobu zakończenia jej bytu prawnego.

Wystąpienie komplementariusza powoduje obowiązek rozliczenia się z nim w ostatnim dniu roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia. Wartość jego udziału kapitałowego oznacza się na podstawie osobnego bilansu uwzględniającego wartość zbywczą majątku podmiotu. Co do zasady rozliczenie następuje w pieniądzu, ale możliwa jest też wypłata w naturze – gdy tak stanowi statut.

Przy czym zwrot w naturze dokonywany jest zawsze, gdy rzecz została oddana spółce do korzystania. W sytuacji zaś, w której wartość udziału kapitałowego jest ujemna, wspólnik ten zobligowany jest wyrównać spółce brakującą, przypadającą na niego, wartość. Ponadto uczestniczy on w zyskach i stratach tylko ze spraw jeszcze niezakończonych. Nie ma prawa prowadzenia spraw podmiotu, ale może żądać wyjaśnień i rachunków. Występujący komplementariusz ma również prawo do zysku i uczestniczy w stracie z końcem każdego roku obrotowego, który najczęściej pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Analogicznie należy obliczyć wartość udziału kapitałowego komplementariusza, będącego jednocześnie akcjonariuszem, w zakresie wkładów wniesionych poza kapitał zakładowy. Należy przyjąć, że w sytuacji, w której statut nie precyzuje dodatkowych warunków wypowiedzenia umowy przez komplementariusza i nie nakłada na niego np. obligu zbycia akcji na rzecz spółki lub osoby trzeciej (obowiązek ten byłby nie do wyegzekwowania w przypadku akcji na okaziciela), wówczas może on zatrzymać swoje akcje.

Uwaga!

Przepis art. 65 ksh regulujący w/w zagadnienia dotyczące rozliczeń z występującym komplementariuszem albo komplementariuszem-akcjonariuszem – ma wyłącznie dyspozytywny charakter, co oznacza, iż statut S.K.A. może zawierać odmienne postanowienia w tym zakresie.