Odpowiada Marcin Wilczyński asystent sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego:

Czy wierzyciel dochodzący roszczeń przeciwko członkom zarządu spółki na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. musi legitymować się tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce?

Zgodnie z art. 299 § 1 k.s.h. jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Wierzyciel dochodzący roszczeń przeciwko członkom zarządu spółki na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. (wcześniej art. 298 § 1 k.h.) musi legitymować się tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce.

Inaczej mówiąc – konieczną przesłanką odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest to, że wierzyciel ma tytuł egzekucyjny przeciwko spółce z o.o. i wykaże, że egzekucja prowadzona na podstawie tego tytułu przeciwko spółce okazała się bezskuteczna (wyrok SN z 26 stycznia 2012 r., I PK 78/11).

Czy ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia na stanowisku dyrektora w spółce z o.o. będzie podlegał małżonek, który zbył na rzecz żony, z którą pozostawał w rozdzielności majątkowej, jeden ze 125 udziałów w spółce z o.o.?

Nie, gdyż pozostałe udziały w spółce przysługiwały ubezpieczonemu. Nawet jeśli spółka powołała pełnomocnika, który zawarł z ubezpieczonym umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku dyrektora, to stosunek prawny łączący go ze spółką nie ma cech stosunku pracy. Ponadto – z uwagi na skład wspólników – w istocie ubezpieczony miałby podlegać sam sobie, co jest wykluczone ze względu na treść art. 22 k.p.

Czy odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej, z którym pracodawca rozwiązał niezgodnie z prawem umowę o pracę, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy, czy może jedynie dochodzić odszkodowania?

W piśmiennictwie prawniczym do tej pory wyrażany był pogląd, że chociaż na płaszczyźnie normatywnej odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej, z którym pracodawca rozwiązał niezgodnie z prawem angaż, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy, to z analizy pracy wykonywanej przez członka zarządu spółki kapitałowej wynika, iż roszczenie to nie ma materialnoprawnej podstawy realizacji (nie może być faktycznie wykonane) i można dochodzić tylko odszkodowania.

Utrata stanowiska członka zarządu, która nastąpiła w zakresie stosunku organizacyjnego (stosunku członkostwa), ogranicza w zasadniczy sposób realizację roszczeń związanych z niezgodnym z prawem rozwiązaniem angażu przez pracodawcę i wyłączała możliwość przywrócenia do pracy na tym stanowisku.

Ostatnia jednak uchwała siedmiu sędziów SN z 16 maja 2012 r. (III PZP 3/12) potwierdziła, że członek zarządu spółki kapitałowej ma roszczenie o przywrócenie od pracy, nawet po odwołaniu z zarządu.

Stąd przy rozwiązaniu z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 k.s.h. nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy. W ocenie SN art. 203 § 1 zdanie pierwsze k.s.h. nie jest przepisem szczególnym, który wyłączałby przywrócenie do pracy. Przemawia za tym to, że dotyczy on stosunku organizacyjnego łączącego członka zarządu ze spółką, nie dotyczy natomiast stosunku pracy.

Czy w sprawie o przeniesienie odpowiedzialności za zaległości składkowe wobec ZUS członek zarządu spółki akcyjnej, który miałby zostać obciążony taką odpowiedzialnością, może reprezentować tę spółkę?

Nie. W takim wypadku reprezentacja spółki przez tego członka zarządu jest wykluczona. Potwierdził to SN w uchwale z 10 kwietnia 2013 r. (II UZP 1/13).

Podobnie jak przy zawieraniu umów z członkiem zarządu, w takiej sytuacji spółkę powinna reprezentować rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia zgodnie z art. 379 § 1 k.s.h. W takim wypadku dochodzi bowiem do kolizji interesów spółki i piastuna jej organu. SN podkreślił w tej uchwale, że pojęcie „spór" z art. 379 k.s.h. oznacza wszelkie postępowania sądowe – zarówno procesowe, jak i nieprocesowe.

W postępowaniu procesowym oznacza tak sytuację, gdy spółka i członek jej zarządu występują po przeciwnych stronach (powoda i pozwanego), jak i wtedy, gdy występują wobec siebie w innych relacjach (strona – interwenient przystępujący do sprawy po drugiej stronie). Co więcej, dla przyjęcia istnienia sporu nie jest konieczne wystąpienie rzeczywistej sprzeczności interesów tych podmiotów. Wystarczy potencjalna kolizja tych interesów.