- Pracownik był chory prawie dwa miesiące. Wcześniej nie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Czy ta nieobecność ma wpływ na jego wakacje (przysługuje mu rocznie 26 dni)?

Nie.

Niezdolność do pracy, niezależnie od jej długości, nie wpływa na wymiar przysługującego zatrudnionemu urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym. Nie wolno zastosować tutaj zasady proporcjonalnego jego zmniejszania. Zgodnie z art. 1552 k.p. urlop proporcjonalny przysługuje pracownikowi powracającemu do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej miesiąc okresie:

- urlopu bezpłatnego,

- urlopu wychowawczego,

- odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,

- tymczasowego aresztowania,

- odbywania kary pozbawienia wolności,

- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Urlop proporcjonalny stosuje się tylko do absencji wymienionych w art. 1552 k.p. A ten nie wskazuje tej spowodowanej niezdolnością do pracy z powodu choroby. Zatem pracownik ma nadal do wykorzystania 26 dni urlopu (przeliczając na godziny – 208 godzin).

- W planie pracownik miał określony urlop od początku września. Od połowy czerwca choruje, obecne zaświadczenie lekarskie kończy się ostatniego dnia sierpnia. Czy przed wyjazdem na wakacje pracownik musi poddać się kontrolnym badaniom lekarskim?

Nie.

Jeśli urlop rozpocznie się bezpośrednio po zakończonej niezdolności do pracy, do jego wykorzystania nie są konieczne badania kontrolne. Pracownik będzie je jednak musiał zrobić przed dopuszczeniem do pracy po wakacjach. A to dlatego, że wcześniej długo chorował. Powrót do pracy po chorobie trwającej ponad 30 dni wymaga przeprowadzenia kontrolnych badań lekarskich (art. 229 § 2 k.p.). Bez ich odbycia podwładny nie może realizować obowiązków służbowych. Odmowa poddania się kontrolnym badaniom lekarskim po długotrwałej chorobie uzasadnia niedopuszczenie pracownika do pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia, gdy wyłączną przyczyną tej odmowy są okoliczności leżące po stronie pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 23 września 2004 r., I PK 541/03).

Świadczenie pracy i wykorzystywanie urlopu wypoczynkowego nie jest jednak traktowane na równi. W orzecznictwie sądowym ugruntowała się opinia, zgodnie z którą poddanie się badaniom kontrolnym nie jest konieczne, aby rozpocząć korzystanie z urlopu.

W wyroku z 20 marca 2008 r. (II PK 214/07) SN wskazał, że jeżeli powód rozpoczął urlop po ustaniu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, to nie zachodziła sytuacja zobowiązująca pracodawcę do przesunięcia urlopu na termin późniejszy. Tym bardziej nie miał takiego obowiązku podwładny stosujący się do uzgodnionego z pracodawcą planu urlopów po zakończeniu zwolnienia lekarskiego.

SN podkreślił, że urlop wypoczynkowy polega na czasowym niewykonywaniu pracy na dotychczasowym stanowisku i już tylko z tego powodu nie można przyjąć, że niezbędnym warunkiem rozpoczęcia urlopu jest przeprowadzenie kontrolnych badań lekarskich. Badania te są natomiast niezbędne przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, zaś nieprzeprowadzenie ich przed urlopem nie jest sprzeczne z istotą urlopu wypoczynkowego.

Podobnie w wyroku z 9 marca 2011 r. (II PK 240/10) SN wskazał, że z art. 229 § 2 k.p. nie można wywodzić obowiązku przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy przez pracownicę rozpoczynającą urlop wypoczynkowy po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 k.p.) wykorzystanym bezpośrednio po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni.

Pamiętajmy jednak, że dotyczy to tylko tych przypadków, w których urlop rozpoczyna się bezpośrednio po zakończeniu orzeczonej niezdolności do pracy. Jeśli etatowiec miałby nawet przez jeden dzień przed urlopem świadczyć pracę, musi wcześniej przejść kontrolne badania lekarskie.

- Zgodnie ze zwolnieniem lekarskim choroba pracownicy kończy się 19 sierpnia. Od 16 sierpnia ma zaplanowany urlop (2 tygodnie). Czy w tym wypadku przesuwa się on automatycznie na okres po chorobie (od 19 sierpnia i wydłuża o 3 dni)?

Nie.

W takiej sytuacji nie ma automatyzmu. W okolicznościach uzasadniających przesunięcie urlopu na inny termin, niż określa w plan urlopów lub ustalenia z pracownikiem, pracodawca udziela podwładnemu niewykorzystanych dni wakacji w terminie z nim uzgodnionym. Jeżeli ten nie może rozpocząć urlopu w ustalonym czasie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu choroby, szef musi przesunąć urlop na termin późniejszy. Tak stanowi art. 165 k.p. Urlop powinien być udzielony maksymalnie do końca września kolejnego roku kalendarzowego.

Pracownik nie musi składać wniosku o przesunięcie daty rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego, jeżeli pracodawca wie o usprawiedliwionej przyczynie uniemożliwiającej wykorzystanie udzielonego urlopu (wyrok SN z 7 lutego 2001 r., I PKN 240/00).

Każdorazowy termin urlopu w takich wypadkach strony muszą jednak uzgodnić, przy czym trzeba pamiętać o prawie pracodawcy do planowania pracy oraz zapewnienia normalnego toku pracy.

Marek Rotkiewicz specjalista prawa pracy