Na przedsiębiorcę, który –choćby nieumyślnie – naruszył zbiorowe interesy konsumentów lub dopuścił się praktyk ograniczających konkurencję, prezes UOKiK może nałożyć sankcję do 10 proc. przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Tak więc w zależności od przychodu firmy kara nałożona przez prezesa UOKiK może być nawet wielomilionowa.
Wszczęcie postępowania antymonopolowego nie musi automatycznie oznaczać, że na przedsiębiorcę zostanie nałożona kara. Pomijając przypadek, gdy prezes UOKiK nie stwierdzi stosowania przez przedsiębiorcę zarzucanych mu praktyk, szansą na uniknięcie sankcji za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów lub dopuszczenie się praktyk ograniczających konkurencję jest złożenie przez przedsiębiorcę wniosku o wydanie tzw. decyzji zobowiązującej.
Zgodnie z art. 12 ust.1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, jeżeli w trakcie postępowania antymonopolowego zostanie uprawdopodobnione, że przedsiębiorca naruszył zakaz praktyk ograniczających konkurencję, może on zobowiązać się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom.
Analogiczną możliwość przyznaje art. 28 ustawy w zakresie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Wydanie przez prezesa UOKiK decyzji zobowiązującej jest o tyle korzystne dla przedsiębiorcy, że wówczas nie nakłada się kary pieniężnej, którą można byłoby wymierzyć w przypadku stwierdzenia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, nadużycia pozycji dominującej lub zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję.
Kiedy złożyć wniosek
Ustawa nie określa, kiedy przedsiębiorca powinien złożyć wniosek o wydanie decyzji zobowiązującej. Jednak wydanie takiej decyzji wchodzi w grę, gdy fakt stosowania przez przedsiębiorcę zarzucanych mu praktyk jest „uprawdopodobniony", ale jeszcze nie „udowodniony". Z praktyki prezesa UOKiK oraz z „Wyjaśnień" opublikowanych przez UOKiK wynika, że wniosek taki powinien zostać złożony na wstępnym etapie postępowania, a więc już w pierwszym piśmie składanym w postępowaniu, po otrzymaniu zawiadomienia o jego wszczęciu.
Decyzja zobowiązująca winna przynieść korzyści organowi antymonopolowemu m.in. w postaci skrócenia czasu i ograniczenia nakładu pracy związanego z postępowaniem. Z tego względu wniosek złożony na końcowym etapie postępowania, gdy urząd zgromadził już wystarczające dowody w sprawie, ma raczej niewielkie szanse na akceptację.
Aby skorzystać z dobrodziejstwa decyzji zobowiązującej, przedsiębiorca musi wyjść z inicjatywą i przedstawić propozycje zobowiązań, które pozwolą na wyeliminowanie zakazanych praktyk lub ich skutków. Propozycje powinny być sformułowane precyzyjnie i jasno. W przypadku uznania przez prezesa UOKiK, że propozycje nie spełniają niezbędnych warunków, może on wystosować do przedsiębiorcy pismo z zastrzeżeniami. W odpowiedzi na nie przedsiębiorca powinien zaproponować zmodyfikowane zobowiązania.
Co po decyzji
W przypadku wydania decyzji zobowiązującej przedsiębiorca zobowiązany jest do wykonania przyjętych przez siebie (i zaakceptowanych przez organ) zobowiązań w terminie określonym w decyzji. Musi on też składać w wyznaczonym terminie informacje o stopniu ich realizacji.
Przedsiębiorca powinien pamiętać, że prezes UOKiK może uchylić decyzję zobowiązującą, m.in. gdy została ona wydana w oparciu o nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty, a także gdy przedsiębiorca nie wykonuje zobowiązań i obowiązków określonych w ustawie.
W takiej sytuacji prezes UOKiK wydaje nową decyzję, w której może stwierdzić naruszenie przez przedsiębiorcę zakazów, o których mowa w ustawie, i nałożyć na niego karę. Również może zostać ona wymierzona w przypadku niewykonania decyzji zobowiązującej.
Michał Będkowski-Kozioł partner w kancelarii Kochański Zięba Rapala i Partnerzy
Michał Będkowski-Kozioł
Przedsiębiorca powinien pamiętać, że wydanie decyzji zobowiązującej stanowi uprawnienie, a nie obowiązek prezesa UOKiK.
Organ antymonopolowy dysponuje tzw. swobodnym uznaniem, którego granice wyznacza realizacja celów ustawy, tzn. konieczność zagwarantowania skutecznej konkurencji lub ochrony zbiorowych interesów konsumentów.
Oznacza to, że złożenie wniosku o wydanie decyzji zobowiązującej nie gwarantuje, że zostanie ona w istocie wydana.
Jak wskazuje praktyka, do okoliczności, które prezes UOKiK bierze pod uwagę, rozstrzygając sprawę wniosku o wydanie decyzji zobowiązującej, należą w szczególności: potrzeba nałożenia sankcji na przdsiębiorcę dla zapewnienia ochrony interesów konsumentów lub ochrony konkurencji, zakres naruszenia, nieadekwatny zakres podjętych przez przedsiębiorcę zobowiązań, brak potrzeby wydania decyzji zobowiązującej z uwagi na dysponowanie wystarczającym materiałem dowodowym do wydania właściwej decyzji w sprawie.
Monika Urban-Piotrowska
Monika Urban-Piotrowska adwokat w kancelarii Kochański Zięba Rapala i Partnerzy
Do tej pory z możliwości uzyskania decyzji zobowiązującej skorzystało wielu przedsiębiorców, m.in. Yves Rocher Polska Sp. z o.o. w postępowaniu dotyczącym naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, a także PGNiG S.A. w postępowaniu o nadużycie pozycji dominującej.
Z instrumentu tego chce ponownie skorzystać PGNiG S.A., przeciwko któremu prezes UOKiK prowadzi postępowanie antymonopolowe w sprawie nadużywania pozycji dominującej na krajowych rynkach sprzedaży (hurtowej i detalicznej) paliwa gazowego polegającego na ograniczaniu odbiorcom niebędącym odbiorcami z grupy gospodarstw domowych możliwości odsprzedaży paliwa gazowego zakupionego od PGNiG S.A.
Warto zaznaczyć, że w związku ze złożonym przez PGNiG S.A. wnioskiem o wydanie decyzji zobowiązującej, prezes UOKiK po raz pierwszy zdecydował się przeprowadzić tzw. market test w sprawie o nadużycie pozycji dominującej. Test rynkowy to konsultacje, których celem jest uzyskanie, przed wydaniem przez organ antymonopolowy decyzji zobowiązującej, opinii od uczestników rynku na temat propozycji zgłoszonych przed przedsiębiorcę.
—Michał Będkowski-Kozioł
—Monika Urban-Piotrowska
