Każdemu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej.  Osoba, która o nią występuje, nie musi nawet wskazać interesu prywatnego lub faktycznego. Ważne jednak, by podmiot, do którego zwraca się z takim wnioskiem, dysponował żądaną informacją.

Co do zasady obowiązek udostępniania informacji publicznych ciąży na organach władzy publicznej czy samorządowej. Nie każdy jednak wie, że w niektórych przypadkach zobowiązane są również do tego określone podmioty realizujące zadania publiczne czy gospodarcze.

Kto ma obowiązek

Przede wszystkim informacji muszą udzielać podmioty reprezentujące Skarb Państwa, a także państwowe lub samorządowe osoby prawne albo jednostki organizacyjne oraz podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym. Do tej grupy zalicza się m.in. stowarzyszenia (np. Zrzeszenie Właścicieli Nieruchomości), publiczne szkoły wyższe, podmioty prowadzące szkoły niepubliczne, publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej czy spółki komunalne.

Do podmiotów zobowiązanych do udzielania informacji publicznej zalicza się także osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Taka osoba prawna powinna zatem posiadać pozycję dominującą w rozumieniu art. 4 pkt 10 tej ustawy (pozycja dominująca to pozycja przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40 proc.). Co ważne, przepis ten nie mówi o wielkości udziałów w majątku spółki, lecz o udziale w rynku właściwym.

Co trzeba ujawniać

W przypadku takich podmiotów realizujących zadania publiczne i gospodarcze nie wszystkie informacje muszą być jednak udostępniane. Przede wszystkim ujawnieniu podlegają dane dotyczące ich struktury własnościowej, statusu prawnego lub formy prawnej, organizacji, przedmiotu działalności i kompetencji, organów i osób sprawujących w nich funkcje. Na żądanie zainteresowanej osoby trzeba też przekazywać informacje dotyczące majątku, dochodów i strat oraz sposobu dysponowania tymi dochodami i pokrywania strat.

Zdaniem wielu ekspertów zakres udostępnianych informacji ogranicza ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa wobec m.in. kapitałowych spółek komunalnych, tj. spółek, w których jednostki samorządu terytorialnego mają pozycję dominującą. Zasada ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa została wobec tych spółek wyłączona w zakresie informacji o dochodach i stratach oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobach pokrywania strat.

W odniesieniu do tajemnicy przedsiębiorstwa należy wskazać, że w warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorcy zabiegają o szczegółowe informacje na temat konkurencji i starają się o ochronę własnych danych ekonomicznych. Konieczne jest zatem zachowanie równowagi pomiędzy pewnością i płynnością obrotu, czemu służyć ma obowiązek ujawniania danych o strukturze własnościowej, sytuacji ekonomicznej i prowadzonej działalności gospodarczej, a możliwością ochrony informacji dotyczących podmiotów, których ujawnienie naraziłoby ich interes gospodarczy.

Jakie działania trzeba podjąć

Podmioty zobowiązane do udostępniania informacji muszą to czynić za pomocą wszystkich możliwych trybów. Muszą je zatem przekazywać zarówno w trybie bezwnioskowym, a więc w BIP, jak i na wniosek ustny lub pisemny osoby zainteresowanej. Przekazanie danych może też nastąpić przez ich publiczne wyłożenie czy wywieszenie.

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli dotrzymanie tego terminu nie jest możliwe, to zobowiązany podmiot w tym 14-dniowym terminie powinien powiadomić zainteresowanego o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację. Nie może to jednak trwać dłużej niż dwa miesiące od dnia złożenia wniosku.

Udostępnianie danych na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnej z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot, to uniemożliwia.  Jeśli w związku z udostępnieniem informacji na wniosek podmiot ma ponieść dodatkowe koszty, to można pobrać od wnioskodawcy stosowną opłatę.

Autor jest asesorem Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota

podstawa prawna: ustawa z 6 września 2001 r. – o dostępie do informacji publicznej (Dz U nr 112, poz. 1198 ze zm.)

Do podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej zaliczają się:

Informacja publiczna – to każda informacja o sprawach publicznych. Jest to zatem każda wiadomość wytworzona lub odnosząca się do władz publicznych, a także wytworzona lub odnosząca się do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa. Informacja publiczna dotyczy sfery faktów. Jest nią treść dokumentów wytworzonych przez organy władzy publicznej, treść wystąpień, opinii i ocen przez nie dokonywanych, niezależnie, do jakiego podmiotu są one kierowane i jakiej sprawy dotyczą. Informację publiczną stanowi więc treść wszelkiego rodzaju dokumentów odnoszących się do organu władzy publicznej i dotyczących sfery jego działalności.