Zanim sąd orzeknie o umorzeniu zobowiązań upadłego – w części lub całości – weźmie pod uwagę kilka okoliczności. Z art. 370 prawa upadłościowego i naprawczego wynika, że sąd będą interesowały możliwości zarobkowe upadłego, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Dopiero po ich przeanalizowaniu podejmie decyzję o umorzeniu.
Ocena możliwości zarobkowych upadłego nie może być oderwana od oceny wysokości niezaspokojonych wierzytelności. Chodzi bowiem o to, by zapewnić realną spłatę pozostałych po umorzeniu zobowiązań. Jeśli dochody upadłego będą niewielkie, a pozostałe do spłaty długi olbrzymie, szanse na to, że uda się mu je uregulować, są niewielkie. Co innego, gdy upadły ma nadal spore możliwości zarobkowe a pozostałe do spłaty zobowiązania są relatywnie niewielkie.
W każdym jednak przypadku sąd powinien, poza interesami wierzycieli, mieć również na względzie to, że w postępowaniu upadłościowym przeprowadzono likwidację całego majątku dłużnika (inaczej nie byłoby mowy o umorzeniu). Taka sytuacja z pewnością powoduje zmniejszenie możliwości zarobkowych upadłego. To zaś prowadzi do sytuacji, że podważona jest realność spłaty przez niego zobowiązań.
Pozostawienie upadłego z tymi zobowiązaniami, gdy upadłość była następstwem wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, może spowodować pozbawienie go motywacji do podejmowania uczciwych działań mających na celu zaspokojenie tych zobowiązań.
Sąd, oceniając możliwości zarobkowe upadłego, powinien też wziąć pod uwagę nie tylko przesłanki dotyczące jego osoby, czyli wiek, stan zdrowia, posiadane kwalifikacje, ale i czynniki obiektywne (możliwość znalezienia pracy na lokalnym rynku czy wysokie bezrobocie).
Trzeba jednak pamiętać, że z możliwości oddłużenia nie mogą skorzystać upadli, w stosunku do których w przeszłości ogłoszono już upadłość lub oddalono wniosek z uwagi na brak środków na koszty postępowania. Stanie się tak, jeśli od daty zakończenia postępowania lub odmowy jego wszczęcia do daty wszczęcia obecnego postępowania nie upłynęło dziesięć lat. Wspomniany termin należy liczyć od dnia uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego (umorzeniu tego postępowania) lub postanowienia oddalającego wniosek. Z kolei datą wszczęcia obecnego postępowania będzie data skutecznego złożenia wniosku.
