Kiedy umowa cywilna

Umowy-zlecenia i o dzieło, a także inne umowy o świadczenie usług, stosowane od dawna w obrocie gospodarczym, stały się ostatnio bardzo popularne wśród przedsiębiorców, którzy szukają oszczędności w kosztach pracy.

Wśród całkowitych wydatków, jakie szef ponosi zatrudniając pracownika na podstawie umowy o pracę, jedynie około 60 proc. stanowi wynagrodzenie netto. Pozostała część to tzw. pozapłacowe koszty pracy – czyli podatki, składki odprowadzane na ubezpieczenia społeczne i do budżetu państwa.

Jakie koszty

Wysokość kosztów zatrudnienia zależy w głównej mierze od rodzaju łączącej strony umowy. Inny będzie bowiem koszt zatrudnienia pracowników na podstawie umowy o pracę, inny przy zatrudnianiu na podstawie umowy-zlecenia czy umowy o dzieło.

Przy umowach-zleceniach koszt zatrudnienia zleceniobiorcy zależny jest od statusu zatrudnionego (np. czy jest studentem), niekiedy zależy od jego wieku oraz od tego, czy osiąga jeszcze jakieś przychody. Najtańszym rozwiązaniem z punktu widzenia przedsiębiorcy jest umowa-zlecenie z uczniem lub studentem przed ukończeniem 26 roku życia. Takiej osoby nie zgłasza się do ZUS i nie opłaca od jej zlecenia żadnych składek.

Bez obciążeń składkowych jest także zlecenie wykonywane przez osobę, która osiąga również przychody w innej firmie (w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia); koszty pracy sprowadzają się wtedy do wynagrodzenia brutto. Samoistna umowa o dzieło w ogóle nie jest „ozusowana".

Najdroższym wariantem jest umowa o pracę, bo zawsze wiąże się z opłacaniem wszystkich składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

I tak w przypadku umów o pracę kosztem zatrudnienia jest zawsze suma wynagrodzenia brutto oraz część składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalna – 9,76 proc., rentowa – 4,5 proc., wypadkowa – 1,93 proc., jeśli szef zatrudnia do 9 ubezpieczonych) oraz składki na Fundusz Pracy (2,45 proc.) i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (0,1 proc.).

Ograniczenia wyboru

Zawieranie umów-zleceń i o dzieło nie zawsze będzie dopuszczalne. Umowy cywilnoprawne mogą być stosowane jedynie wtedy, gdy stosunek prawny łączący zatrudniającego i zatrudnionego nie spełnia przesłanek określonych w kodeksie pracy. Jeżeli praca wykonywana jest w warunkach określonych w art. 22 § 1 kodeksu pracy (czyli pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym), to jest to zatrudnienie na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Jeśli zatrudniony na podstawie takiej „lewej" umowy cywilnoprawnej wystąpi na drogę sądową, domagając się ustalenia istnienia stosunku pracy, sąd uzna jego argumenty i orzeknie o pracowniczej więzi łączącej obie strony. Przedsiębiorca, wybierając formę zatrudnienia, musi mieć świadomość ograniczeń prawnych w tym zakresie, tym bardziej że to jego obciążą konsekwencje ewentualnych błędów czy też prób obejścia prawa. Warto więc wiedzieć, kiedy prawo pozwala na wybór cywilnego kontraktu.

Zlecenie i dzieło

Przez umowę-zlecenie przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (zleceniodawcy). Jest to umowa tzw. starannego działania. To sprawia, iż nieco „bliżej" jej do umowy o pracę niż do umowy o dzieło, która jest umową rezultatu.

Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do należytej staranności, a nie – jak przy umowie o dzieło – do osiągnięcia umówionego rezultatu. Zleceniobiorca nie odpowiada za finalny efekt swej pracy, tak jak ma to miejsce przy zleceniu. Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania powtarzalnych czynności, ale nie odpowiada za finalny efekt swej pracy.

W przeciwieństwie do etatowego podwładnego nie jest podporządkowany swemu zleceniodawcy, sam organizuje sobie miejsce pracy i decyduje o czasie i sposobie bieżącego jej wykonywania. Nie podlega kierownictwu zleceniodawcy. Umowa ta z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i określa granice czasowe ich wykonania.

Co ważne z punktu widzenia przedsiębiorcy zlecenie to w przeciwieństwie do umowy o pracę jak i umowy o dzieło może być umową niepłatną. Można w ten sposób powierzyć pracę np. młodemu studentowi, który zdobędzie pierwsze szlify w zawodzie i niezbędne do dalszej pracy umiejętności praktyczne.

Ten rodzaj umowy najczęściej stosowany jest przy dokonywaniu odpowiednich czynności, np. przy reprezentowaniu dającego zlecenie przed organami sądowymi lub administracyjnymi, a także przy zawieraniu umów o świadczenie usług, np. usługi sprzątania, tłumaczenia, obsługi technicznej sprzętu komputerowego itp. Kontrakt ten być wykonywany zarówno przez osobę fizyczną, jak i osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadająca osobowości prawnej (np. spółkę jawną).

Z kolei przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła (np. wybudowanie domu, przetłumaczenie tekstu, wykonanie planu, sporządzenie bilansu, opracowanie opinii), a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 k.c.).

O sposobie wykonania dzieła decyduje wykonawca. Sposób wykonania dzieła jest pozostawiony uznaniu przyjmującego zamówienie. Przyjmujący zamówienie ma swobodę co do miejsca, czasu wykonywania swej pracy, ma on jedynie obowiązek wykonać konkretne dzieło w oznaczonym w umowie terminie.