W obecnym stanie gospodarki, w kręgu zainteresowania osób ceniących sobie nie tyle agresywne inwestycje, ale także rozwagę, warto zwrócić uwagę na nieruchomości, które z pewnością są i będą właściwą inwestycją długoterminową.

Należy się bowiem spodziewać dodatkowej zwyżki cen, jaka może nastąpić po zwolnieniu obrotu nieruchomościami rolnymi na rzecz obywateli unijnych. Co ciekawe, dotyczy to również nieruchomości zabytkowych, które wciąż mają status gospodarstw wiejskich. Inwestycje w nieruchomości należy traktować jako długoterminowe, ale bezpieczne zamrożenie środków.

Godna polecenia może być także polska sztuka nowoczesna. Sztuka stanowi obecnie oryginalną alternatywę, która w końcówce ostatniej dekady odnotowywała wzrost cen. Z pewnością inwestycje w sztukę powinny stanowić jedynie pewien procent portfela inwestorów.

Należy jednak zauważyć, że obecnie jest ona wciąż niedoszacowana i w stosunku do rynku nieruchomości jeszcze ma dużo do nadrobienia. Połączenie obecnych możliwości inwestycyjnych z realizacją funkcji użytkowych oraz potrzeb estetycznych inwestorów dostrzegły polskie banki. Podobnie jak zagraniczne instytucje finansowe, oferują one butikowe rozwiązania w zakresie inwestycji alternatywnych oferowanych klientom prywatnym.

Jak zatem będzie opodatkowane zbycie kolekcji obrazów lub numizmatów albo innych rzeczy ruchomych zakupionych dla celów inwestycyjnych przez polskiego inwestora?

Zbycie rzeczy ruchomych

W Polsce do inwestycji alternatywnych stosuje się przepisy odnoszące się do opodatkowania dochodów ze zbycia rzeczy ruchomych. Brak jest regulacji podatkowych dotyczących takich inwestycji wprost. Wynika to z historycznych uwarunkowań minionego okresu politycznego, gdy polska gospodarka, w mniemaniu ustawodawcy, nie wymagała podobnych regulacji.

Obecnie w wielu krajach Europy Zachodniej dochody z inwestycji alternatywnych podlegają opodatkowaniu tak, jak inne zyski kapitałowe. W przypadku długoterminowych inwestycji w dzieła sztuki lub inne przedmioty, dochody ze zbycia są najczęściej zwolnione z opodatkowania.

Podobny skutek podatkowy przewidują przepisy polskiej ustawy o PIT z jednym dość istotnym wyjątkiem. Dochody z inwestycji w rzeczy ruchome są opodatkowane na zasadach ogólnych, a więc progresywną stawką podatku dochodowego (obecnie 18 proc. i 32 proc.), nie zaś podatkiem od zysków kapitałowych (19 proc.), jak opodatkowane byłyby inwestycje w udziały lub instrumenty finansowe.

Musi upłynąć pół roku

Ustawa o PIT mówi, że dochody uzyskane ze zbycia rzeczy ruchomych np. dzieł sztuki, księgozbiorów, czy numizmatów podlegają opodatkowaniu, jeżeli ich zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostanie dokonane przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie (art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT). A contrario dochód ze zbycia takiego przedmiotu inwestycji po okresie pół roku od nabycia będzie zwolniony z opodatkowania.

Dochodem z odpłatnego zbycia dzieła sztuki, jeżeli przychód z tego tytułu nie stanowi przychodu z działalności gospodarczej, jest różnica między przychodem uzyskanym ze sprzedaży dzieła sztuki a kosztem jego nabycia, pomniejszona o wartość nakładów poczynionych w czasie posiadania dzieła sztuki przez jego zbywcę (art. 24 ust. 6 ustawy o PIT).

Natomiast przychodem ze sprzedaży dzieła sztuki, jako rzeczy, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT, jest jej wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty takiej sprzedaży (np. prowizji domu aukcyjnego).

Zakładając, że zbycie dzieła sztuki wynika najczęściej z inwestycji długoterminowej, a więc przekraczającej okres sześciu miesięcy i że nie następuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, dochód z takiego zbycia będzie zwolniony z opodatkowania.

Jeżeli sprzedaż aktywa inwestycyjnego nastąpi jednak w ciągu sześciu miesięcy, to taki dochód będzie opodatkowany na zasadach ogólnych, a więc stawką progresywną. Obecnie w praktyce najczęściej będzie to 32 proc. uzyskanego dochodu z inwestycji. Podatek ten jest płatny w zeznaniu rocznym.

Trzeba zapłacić PCC

W przypadku zbycia rzeczy, kupujący będzie musiał zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych zgodnie z przepisami ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, jeżeli zbycie nie jest opodatkowane VAT. Stawka podatku wynosi 2 proc. ceny sprzedaży. Podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC) nie podlegają jednak te umowy sprzedaży, w których jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana VAT.

Warto również dodać, że z PCC zwolnione są umowy sprzedaży, jeśli przedmiot inwestycji jest rzeczą ruchomą, a podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł. Umowa sprzedaży dotycząca zbycia nieruchomości zabytkowej, jeżeli ta jest jednocześnie gospodarstwem rolnym, jest zwolniona z PCC bez względu na wartość zbywanej nieruchomości i określonej w umowie ceny. Obowiązek uiszczenia PCC istnieje niezależnie od obowiązku zapłaty podatku dochodowego.

Gdy sztuką handluje przedsiębiorca

Sprzedaż dzieła sztuki dla celów zarobkowych może być także dokonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Jeżeli jednak sprzedaż nie jest dokonywana poprzez zarejestrowaną działalność gospodarczą, ale odbywa się na tyle często, że wskazuje na rzeczywiste prowadzenie działalności zarobkowej wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły, we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, to przychód ze zbycia przedmiotu inwestycji jest przychodem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Podstawą obliczenia podatku z jest wówczas dochód obliczony jako cena uzyskana w wyniku zbycia obrazu (przychód) pomniejszony o koszt nabycia przedmiotu. Tak skalkulowany dochód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej zawartej w art. 27 ustawy o PIT (a więc 18 proc. i 32 proc.), chyba że podatnik prowadzący działalność gospodarczą decyduje się na opodatkowanie dochodu podatkiem liniowym (tj. 19 proc.).

Podatek od czynności cywilnoprawnych nie występuje w obrocie dziełami sztuki wówczas, gdy obrót ten podlega VAT, czyli gdy obrót ten odbywa się w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Ustawa ta przewiduje niższą stawkę VAT – 8 proc. – w przypadku, gdy przedmiotem transakcji są dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie lub antyki.

Autorka jest doktorem nauk prawnych, specjalistką miedzynarodowego prawa podatkowego w ITCI