Jednym z najważniejszych aspektów efektywnego prowadzenia każdej działalności gospodarczej jest skuteczne dochodzenie należności od kontrahentów.

Nie zawsze jednak kontrahenci chcą uczciwie regulować swoje zobowiązania i w takiej sytuacji przedsiębiorca zmuszony jest do dochodzenia ich na drodze sądowej. Każde postępowanie sądowe wymaga jednak przedstawienia dowodów, które potwierdzą zasadność dochodzonego roszczenia.

Jednym z najczęściej przedstawianych w sądzie przez przedsiębiorców dowodów jest faktura VAT. Jest to dokument handlowy, wystawiany przez jednego przedsiębiorcę np. dostawcę towaru, innemu przedsiębiorcy, np. odbiorcy towaru, który potwierdza szczegóły zawartej transakcji.

Jedna czwarta opłaty

Dysponowanie przez przedsiębiorcę fakturą VAT jest szczególnie ważne, jeśli chce on ograniczyć koszty związane z postępowaniem sądowym. W sprawach rozpoznawanych w postępowaniu zwykłym przedsiębiorca jest bowiem zobowiązany do uiszczenia już na wstępie całej opłaty, tj. 5 proc. od wartości przedmiotu sporu.

Koszty postępowania sądowego przedsiębiorca-wierzyciel może ograniczyć, jeśli będzie on dysponował dokumentami pozwalającymi na rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym, w którym konieczne jest uiszczenie jedynie jednej czwartej opłaty.

Na podstawie jakich dokumentów

Zgodnie z art. 485 § 1 kodeksu postępowania cywilnego sąd może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli dochodzone roszczenie zostało udokumentowane zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem. Dokumentem takim może być oczywiście faktura.

Ponadto sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia na podstawie dokumentu urzędowego, wezwania dłużnika do zapłaty i pisemnego oświadczenia dłużnika o uznaniu długu, zaakceptowanego przez dłużnika żądania zapłaty, a także zwróconego przez bank i niezapłaconego z powodu braku środków na rachunku bankowym.

Ponadto nakaz zapłaty może być wydany przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości.

Trzeba złożyć wniosek

Do uruchomienia postępowania nakazowego konieczny jest wyraźny wniosek powoda, czyli przedsiębiorcy dochodzącego swoich roszczeń, z którego jednoznacznie będzie wynikało, że chce on rozpoznania swojej sprawy w postępowaniu nakazowym. Wniosek ten powinien być zgłoszony w pozwie. Bezskuteczny będzie więc wniosek przedsiębiorcy, jeżeli złoży go on ustnie lub w późniejszym terminie, czyli np. na pierwszej rozprawie w postępowaniu zwykłym.

W postępowaniu nakazowym dopuszczalne jest jedynie dochodzenie roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych. Z uwagi na fakt, że sprawa w postępowaniu nakazowym rozpoznawana jest na posiedzeniu niejawnym i sąd bierze pod uwagę jedynie złożone w postaci dokumentów dowody, przedsiębiorca-powód powinien w pozwie przedstawić wszystkie swoje twierdzenia i dowody.

Do uruchomienia postępowania nakazowego konieczny jest wyraźny wniosek powoda, czyli przedsiębiorcy dochodzącego swoich roszczeń

Jeżeli tego nie zrobi, to przy wydawaniu nakazu zapłaty sąd nie weźmie ich pod uwagę, a jeżeli dojdzie do rozprawy, to przedsiębiorca może mieć trudności z ich przedstawieniem.

Jeżeli złożony pozew i złożona jako dowód faktura lub inny dokument potwierdzający należności nie wzbudzą żadnych wątpliwości, to sąd na posiedzeniu niejawnym wyda nakaz zapłaty. Nakaz zapłaty jest jednak orzeczeniem warunkowym.

Po wydaniu nakazu sąd doręcza bowiem pozwanemu orzeczenie wraz z pozwem i załącznikami. Jednocześnie sąd nakazuje pozwanemu, żeby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo w tym terminie wniósł zarzuty. Z uwagi na fakt, że nakaz zapłaty jest pierwszym pismem doręczanym pozwanemu w sprawie, sąd ma obowiązek sprawdzenia, czy wskazany w pozwie adres pozwanego jest prawdziwy.

Jeśli wskazany w pozwie adres pozwanego był nieprawidłowy i nie można doręczyć pozwanemu pozwu, to zgodnie z art. 4921 kodeksu postępowania cywilnego sąd z urzędu uchyla nakaz, przewodniczący podejmuje odpowiednie czynności, np. zawiesza postępowanie.

Jeżeli po wydaniu nakazu okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie, zgodnie z przepisami kodeksu, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i wydaje odpowiednie postanowienie, np. o odrzuceniu pozwu.

Można wnieść sprzeciw

Przedsiębiorca, który kwestionuje wydany nakaz zapłaty, powinien wnieść zarzuty do sądu, który wydał nakaz. Pismo pozwanego powinno wskazywać, czy rozstrzygnięcie jest kwestionowane w całości czy w części, przedstawić zarzuty, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie. Jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, to wniesienie zarzutów również wymaga zachowania tej formy. W postępowaniu nakazowym pozwany nie może wystąpić z powództwem wzajemnym, gdyż w tym trybie procesowym jest ono niedopuszczalne.

Jeżeli pozwany swoje zarzuty wniesie w sposób prawidłowy, czyli np. w ustawowym terminie i we właściwej formie, to sąd wyznaczy rozprawę. W takiej sytuacji sprawa będzie toczyła się dalej na zasadach ogólnych. Sąd wyda wyrok, który nie będzie jednak dotyczył żądań, ale odniesie się do samego nakazu – utrzyma go w mocy lub uchyli.

W toku postępowania, toczącego się na skutek wniesionych zarzutów, powód-przedsiębiorca nie może występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Jednak, jeżeli w toku sprawy zmienią się okoliczności, to powód może żądać zamiast pierwotnego przedmiotu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się, np. czynsz, rozszerzyć żądanie o dalsze okresy.

Jeżeli przedsiębiorca nie zgłosi nowych okoliczności faktycznych, zarzutów lub wniosków dowodowych w pozwie albo w piśmie zawierającym zarzuty, to ich rozpoznanie przez sąd jest możliwe jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później.

Wykonanie orzeczenia

Dochodzenie przez przedsiębiorcę swoich roszczeń w postępowaniu nakazowym korzystne jest także z tego względu, że z chwilą wydania nakazu zapłaty stanowi on tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania klauzuli wykonalności. Oznacza to, że nakaz zastępuje postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia. Przedsiębiorca może zatem od razu wszcząć postępowanie wykonawcze bez potrzeby przeprowadzania postępowania klauzulowego i uzyskania na odpisie orzeczenia klauzuli wykonalności, co znacznie skraca czas postępowania wykonawczego.

We wniosku o wszczęcie postępowania wykonawczego przedsiębiorca powinien jednak oznaczyć sposób zabezpieczenia, gdyż nie wynika on z treści nakazu, czyli powinien np. wskazać, że zabezpieczenie powinno nastąpić poprzez ustanowienie zakazu zbywania określonych ruchomości. Jeżeli jednak pozwany skutecznie złoży swoje zarzuty, to na jego wniosek sąd może wstrzymać wykonanie nakazu. Na takie postanowienie sądu przedsiębiorcy-powodowi służy jednak zażalenie.

Wnosi się je do sądu wyższej instancji za pośrednictwem sądu, który wydał nakaz zapłaty, w terminie tygodniowym, licząc od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.

Podstawa prawna: