Przywrócenie do pracy: pieniądze za czas przerwy w zatrudnieniu

Art. 47 kodeksu pracy

Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy

Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za dwa miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił trzy miesiące – nie więcej niż za miesiąc.

Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39, albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.

Komentarz

- Nieprawidłowo zwolniony z firmy, który zaraz po rozwiązaniu stosunku pracy pobiera emeryturę, dostaje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Wynagrodzenia tego nie obniża się o emeryturę, ponieważ stanowi ono ekwiwalent utraconego zarobku z powodu uchybienia szefa. W ten sposób zainteresowany może przekroczyć limity zmniejszenia lub zawieszenia emerytury, ale to już podlega kontroli ZUS.

W wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy należy przy tym uwzględnić wszystkie składniki pensji zatrudnionego, z wyjątkiem wymienionych w § 6 rozporządzenia urlopowego. Liczy się je bowiem tak samo jak ekwiwalent za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy (wyrok SN z 6 kwietnia 2011 r.,  II PK 239/10; LexPolonica 2494963).

Inaczej stwierdził SN w wyroku z 9 lutego 2005 r. (III PK 70/2004; OSNP 2005/ 20/214). Uznał wówczas, że wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy przysługujące działaczowi związkowemu przywróconemu do pracy można zmniejszyć na podstawie art. 8 k.p. o otrzymaną w tym czasie emeryturę.

Nie ma uprawnień, nie ma stażu

Bezrobotny nabywa prawa do zasiłku dla bezrobotnych za każdy dzień kalendarzowy po upływie siedmiu dni od daty zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy.

Jednym z warunków jest jednak, aby w ciągu 18 miesięcy przed rejestracją przez minimum 365 dni był np. zatrudniony i osiągał wynagrodzenie równe przynajmniej minimalnemu, od którego istniał obowiązek odprowadzania składek na Fundusz Pracy (art. 71 ust. 1 i 2 lit. a ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.; dalej ustawa o promocji zatrudnienia).

Osobie przywróconej do pracy, która zgłosiła na czas gotowość podjęcia pracy i faktycznie do niej przystąpiła, do wymaganych 365 dni zatrudnienia zalicza się jedynie okres pozostawania bez pracy, za który sąd przyznał jej wynagrodzenie. Reszty czasu pozostawania bez pracy po nieuzasadnionym lub niezgodnym z prawem wypowiedzeniu przez zakład angażu (za który sąd nie przyznał jej wynagrodzenia) nie uważa się za okres zatrudnienia.

W tym czasie zatrudniony nie nabywa uprawnień do świadczeń pracowniczych uzależnionych od pozostawania w stosunku pracy, np. prawa do urlopu wypoczynkowego.

W konsekwencji okresu tego nie można również zakwalifikować do minimalnego stażu łącznego zatrudnienia przez 365 dni w ciągu 18 miesięcy przypadających przed rejestracją w pośredniaku, warunkującego uzyskanie zasiłku dla bezrobotnych. Jedyny z niego profit polega na tym, że nie traktuje się go jako przerwy w zatrudnieniu, pociągającej za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia (wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 28 kwietnia 2011 r., II SA/Go 178/2011; LexPolonica  2578081).

Nienależny zasiłek dla bezrobotnych

Nienależnie pobrany zasiłek dla bezrobotnych to świadczenie wypłacone za okres, za który w związku z orzeczeniem sądu zakład wypłacił zwolnionemu wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy lub odszkodowanie z racji wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę. Obdarowany ma obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia (wraz z potrąconą od niego zaliczką na podatek dochodowy i składką zdrowotną) w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji (art. 76 ust. 2 pkt 5 ustawy o promocji zatrudnienia).

Nie chodzi zatem o oddanie nienależnego zasiłku w wysokości wskazanego wynagrodzenia lub odszkodowania, lecz kwoty wypłaconej za okres, za jaki sąd orzekł wynagrodzenie za czas pozostawania bez zajęcia/odszkodowanie. Jeśli więc sąd przyznał osobie przywróconej do pracy wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy od… do…, to musi ona zwrócić zasiłek dla bezrobotnych uzyskany dokładnie za ten okres (wyrok WSA w Szczecinie z 20 stycznia 2010 r., II SA/Sz 1240/2010; LexPolonica 2239768).

Relacja z odszkodowaniem antykonkurencyjnym

Pojęcie „okres pozostawania bez pracy” należy rozumieć jako czas nieświadczenia pracy w zakładzie, który dokonał wypowiedzenia niezgodnie z prawem. Nie jest to ani okres zatrudnienia, ani uznawany za czas zatrudnienia. Jedynie wliczany jest do okresu zatrudnienia. Dlatego pracownik przywrócony do pracy przez sąd nie pozostaje wtedy w stosunku pracy i nie przysługuje mu za ten okres np. prawo do urlopu wypoczynkowego.

Wyrok przywracający do pracy na dotychczasowych warunkach powoduje restytucję stosunku pracy na przyszłość. Nie unieważnia jednak bezprawnego oświadczenia szefa z mocą wsteczną od momentu jego złożenia.

Jeśli więc w okresie pozostawania bez pracy były zatrudniony powstrzymywał się od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy zgodnie z podpisaną umową o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, należy mu się zarówno wynagrodzenie za czas pozostawania bez zajęcia, jak i odszkodowanie z tytułu umowy lojalnościowej. Pensja za czas pozostawania bez pracy nie zależy od tego, czy wskutek rozstania zwolniony stracił przejściowo lub trwale dochody, ani od tego, czy znalazł nową posadę.

Odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji stanowi natomiast rekompensatę za ograniczenie możliwości zarobkowania i wykonywania pracy w zakresie objętym klauzulą konkurencyjną. Obydwie należności służą innym celom. Dlatego odszkodowanie antykonkurencyjne przysługuje niezależnie od wynagrodzenia za czas pozostawania bez zajęcia (wyrok SN z 10 marca 2010 r.,  II PK 265/2009; LexPolonica 2441166).

Przykład

Pan Wojciech był etatowym kierownikiem do spraw sprzedaży w spółce handlującej sprzętem komputerowym. Podpisał umowę o zakazie konkurencji obowiązującej przez rok po ustaniu zatrudnienia. Z tego tytułu miał otrzymać 50 proc. wynagrodzenia uzyskanego przez ostatni rok pracy w spółce.

Dostał wypowiedzenie umowy, ale po roku sąd pracy uznał je za nieusprawiedliwione i przywrócił go do pracy, a także przyznał wynagrodzenie za dwa miesiące pozostawania bez zajęcia. Wkrótce pan Wojciech zażądał przed sądem odszkodowania za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej.

Pracodawca odmawiał jego wypłaty, argumentując, że jego finansowe roszczenia zostały skonsumowane przez wynagrodzenie za czas pozostawania bez zajęcia. W innej opcji zakład uzasadniał, że nawet jeśli odszkodowanie antykonkurencyjne się należy, to i tak sąd ma prawo je obniżyć o wysokość uiszczonego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Nie miał racji. W innym wyroku pan Wojciech wywalczył pełne odszkodowanie za zakaz konkurencji.

Odliczanie chorobówek

Czas pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego trzeba odjąć od okresu, za który sąd przyznaje przywróconemu do pracy wynagrodzenie z tytułu pozostawania bez zajęcia. Utrata zarobku jest wówczas rekompensowana świadczeniem chorobowym. Nie ma podstaw, aby pracownik uzyskiwał jednocześnie dwa świadczenia – zasiłek chorobowy i omawiane wynagrodzenie.

Byłby wówczas w lepszej sytuacji niż pracownik niezdolny do pracy z powodu choroby pozostający w stosunku pracy, któremu przysługuje tylko jedno z tych świadczeń (wyrok SN z 7 stycznia 2010 r., II PK 164/2009; LexPolonica 2228899).

Podobnie stwierdził SN w wyroku z 19 kwietnia 2006 r. (I PK 158/2005; OSNP 2007/7-8/99).

Przykład

Zakład zwolnił pana Tadeusza z pracy za wypowiedzeniem. Upłynęło ono z końcem czerwca 2012 r. Za lipiec i sierpień 2012 r. pracownik otrzymał zasiłek chorobowy. Sąd pracy ustalił, że zakład dokonał wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o ochronie przedemerytalnej.

Przywrócił pana Tadeusza do pracy i przyznał mu wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez zajęcia. Polecił przy tym odliczyć z tego okresu dwa miesiące uzyskiwania świadczeń chorobowych.

Przykład

Firma rozwiązała z panią Edytą bezterminową umowę o pracę za wypowiedzeniem, które upłynęło 31 lipca 2012 r. Zaraz po ustaniu zatrudnienia kobieta przebywała przez sześć miesięcy na zasiłku chorobowym. Sąd zakwalifikował wymówienie jako bezzasadne i wydał wyrok przywracający ją do pracy na dotychczasowych zasadach.

Kobiecie przysługiwało dwumiesięczne wypowiedzenie, dlatego sąd powinien przyznać jej wynagrodzenie za maksymalnie dwa miesiące pozostawania bez pracy. Jednak nie przyznał nic, ponieważ z okresu przysługiwania wynagrodzenia za czas pozostawania bez zajęcia ujmuje się czas pobierania świadczeń chorobowych.

Dwa różne roszczenia

Pracownik, który z powodu wadliwego wypowiedzenia stałej umowy został przywrócony przez sąd do pracy na poprzednich warunkach i otrzymał wynagrodzenie za czas pozostawania bez zajęcia, nie ma prawa do odszkodowania na podstawie kodeksu cywilnego ponad wskazaną pensję za czas pozostawania bez pracy.

Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 27 listopada 2007 r. (SK 18/2005

;

DzU z 2007 r. nr 225, poz. 1672

) przyznał co prawda prawo występowania o odszkodowanie cywilne osobie, która wywalczyła odszkodowanie za rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozstaniu w tym trybie. Jednak wymówienie to zwykły sposób ustania zatrudnienia, który nie powoduje drastycznej straty zarobków.

Dlatego pracownik, który dostał wypowiedzenie niezgodne z prawem lub bezzasadne oraz uzyskał przed sądem przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie ma szans na odszkodowanie cywilne (uchwała SN w składzie siedmiu sędziów z 18 czerwca 2009 r.,  I PZP 2/2009; OSNP 2010/1-2/1).

Z tą uchwałą koresponduje wyrok SN z 18 października 2005 r. (SK 48/2003). Zgodnie z nim osobie, która wygrała przed sądem odszkodowanie z racji wadliwego wypowiedzenia stałej umowy o pracę przez zakład, nie przysługuje roszczenie o odszkodowanie cywilne.

Potrącenia z pensji

Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie podlega ochronie przed potrąceniami określonej w art. 87–91 k.p. W chwili przywrócenia danej osoby przez sąd do pracy na dotychczasowych warunkach i orzeczenia jej prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy odprawa z racji zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracownika oraz odszkodowania z tytułu rozwiązania stosunku pracy stają się świadczeniami nienależnymi.

Zlikwidowane zostają bowiem podstawy i przyczyny przyznania tych rekompensat. W związku z tym, wypłacając zwolnionemu wynagrodzenie za czas pozostawania bez zajęcia, szef może je obniżyć o kwoty uiszczonych mu odpraw i odszkodowań z racji ustania zatrudnienia, w tym pakietowych (wyrok SN z 6 stycznia 2009 r.,  II PK 117/2008; LexPolonica 2467897).

Podobnie uznał SN w wyrokach z: 5 października 2007 r. (II PK 29/2007; LexPolonica 1875503) i 26 czerwca 2006 r. (II PK 330/2005; OSNP 2007/13-14/ 188).

Przykład

Pracodawca złożył panu Grzegorzowi, chronionemu pracownikowi,  wypowiedzenie stałej umowy o pracę. W dniu rozwiązania stosunku pracy wypłacił mu 4200 zł odprawy za zwolnienie z przyczyn niedotyczących pracownika oraz 5000 zł dodatkowego odszkodowania z tytułu rozstania na podstawie obowiązującego w spółce pakietu socjalnego.

Przed sądem pracy zwolniony wygrał wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy, co dawało kwotę około 30 000 zł. Z sumy tej pracodawca ma prawo odjąć uiszczone odprawę i pakietowe odszkodowanie (30 000 zł – 4200 zł – 5000 zł).

Tak pomniejszone wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (20 800 zł) wypłaci pracownikowi po podjęciu przez niego pracy w wyniku przywrócenia na posadę przez sąd.

Niezbyt wysokie oprocentowanie

Ewentualne odsetki za opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy należą się dopiero od daty podjęcia przez zwolnionego pracy w wyniku wyroku przywracającego go do pracy (wyrok SN z 6 stycznia  2009 r., II PK 117/2008; LexPolonica 2467897).

Podobnie orzekł SN w wyroku z 12 lipca 2005 r. (II PK 363/  2004; OSNP 2006/7-8/111).

Pełnopłatność dla chronionych

Podwładnym podlegającym szczególnej ochronie przed zwolnieniem zgodnie z odrębnymi przepisami – np. związkowcom czy kobietom w ciąży – którzy dostali wypowiedzenie stałych umów o pracę niezgodne z prawem lub nieuzasadnione, należy się wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez zajęcia.

Nie dotyczy to jednak osób, którym np. zatrudnienie w zakładzie do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego gwarantuje układ zbiorowy pracy.

Dzieje się tak, ponieważ do odrębnych przepisów regulujących wzmożoną trwałość stosunku pracy zalicza się tylko ustawy i akty wykonawcze. Nie kwalifikuje się do nich postanowień układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów (wyrok SN z 14 listopada 2008 r.,  II PK 93/2008; OSNP 2010/9-10/115).

Podobnie  orzekł SN w wyroku z 26 lutego 2008 r. (II BP 36/2007; OSNP 2009/ 11-12/138) odnośnie do porozumienia zbiorowego ustanawiającego gwarancje zatrudnienia pracowników.

Przykład

Funkcjonujące w przedsiębiorstwie porozumienie zbiorowe zapewnia pracownikom zachowanie dotychczasowych posad przez trzy lata, czyli do końca czerwca 2013 r. Gdyby pracodawca zwolnił kogoś w okresie ochronnym za wypowiedzeniem, musiałby mu wypłacić 100 000 zł odszkodowania.

Z powodu zachwiania płynności ekonomicznej zakładu wypowiedzenie dostała pani Agata, zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Domagała się przed sądem odszkodowania określonego w porozumieniu, przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach oraz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Sąd przywrócił ją do pracy, przyznał odszkodowanie i wynagrodzenie za dwa miesiące pozostawania bez zajęcia (4500 zł). Jednocześnie zaznaczył, że odszkodowanie szef może pomniejszyć o kwotę należnego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Tytułem odszkodowania i wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy powinien wypłacić 95 500 zł (100 000 zł – 4500 zł).

Przykład

Pracodawca opisany w poprzednim przykładzie wręczył też wymówienie stałej umowy o pracę panu Mirosławowi.

Tego, będącego chronionym działaczem związkowym, sąd przywrócił go do pracy i orzekł na jego rzecz odszkodowanie z porozumienia oraz wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy (ok. 36 000 zł). Pan Mirosław korzysta bowiem ze szczególnych gwarancji zatrudnienia z art. 32 ustawy o związkach zawodowych.

W tej sytuacji kwotę wypłacanego odszkodowania szef ma prawo obniżyć tytułem uiszczanego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. W sumie powinien mu z tej racji wypłacić około 64 000 zł (100 000 zł – 36 000 zł).

Gwarancje dla ciężarnej

Pracownicy w ciąży, zwolnionej wadliwie za wypowiedzeniem szefa, która zawiadomiła go o brzemiennym stanie już po rozwiązaniu stosunku pracy, inaczej należy liczyć okres, za który należy się jej wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Stosuje się do niej zasadę przysługiwania zarobku za cały okres pozostawania bez pracy, ale czas ten biegnie od daty poinformowania zakładu o ciąży.

Wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez posady dostaje ona od dnia zawiadomienia pracodawcy o ciąży do dnia uprawomocnienia się wyroku przywracającego ją do pracy na dotychczasowych warunkach (wyrok SN z 19 sierpnia 2005 r., II PK 389/04, OSNP 2006, nr 11-12/174).

Podobnie uznał SN w wyroku z 5 stycznia 1988 r. (I PRN 74/87, Sł. Prac. 1988/ 5/28). Uznał wówczas, że brak powiadomienia zakładu o ciąży przed datą rozwiązania umowy ma jedynie znaczenie przy rozpoznawaniu roszczenia kobiety o wynagrodzenie za czas, kiedy pozostawała bez pracy.

Zarobek w oczekiwaniu na powrót

Z okresu, za jaki przywróconemu do  pracy przysługuje wynagrodzenie za cały czasu pozostawania bez pracy, nie odlicza się czasu, w którym zwolniony w wyniku wadliwego wypowiedzenia szefa świadczył pracę w innej firmie. Wynagrodzenia za czas pozostawania bez posady nie zmniejsza się o zarobki, jakie uzyskał od innego pracodawcy podczas oczekiwania na powrót do firmy, która się z nim nieprawidłowo rozstała.

„Użycie w art. 47 kodeksu pracy określenia «wynagrodzenie» za cały czas pozostawania bez pracy oznacza przyznanie prawa do pełnego wynagrodzenia za taki okres, w którym pracownik miałby prawo do wynagrodzenia, gdyby pozostawał w rozwiązanym stosunku pracy. Okresem takim jest okres, w którym pracownik mógł wykonywać pracę, tzn. był gotów do podjęcia jej świadczenia, a wynagrodzenia za pracę został pozbawiony wyłącznie wskutek bezprawnej odmowy dopuszczenia go do pracy.

Jedyną przyczyną utraty prawa do wynagrodzenia musi więc być wadliwe rozwiązanie stosunku pracy” (wyrok SN z 27 lutego 2007 r.,  II PK 211/2006; LexPolonica 1418097).

Z wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy nie odliczamy jednak zasiłku chorobowego, jaki zwolniony pobierał u innego pracodawcy w trakcie pozostawania bez pracy w wyniku wadliwego wypowiedzenia poprzedniego zakładu (wyrok SN z 9 sierpnia 2006 r., III PK 53/2006; OSNP 2007/17-18/245).

Przykład

Pan Edward, będący społecznym inspektorem pracy, dostał wypowiedzenie, które upłynęło z końcem lipca 2012 r. Pracownik złożył pozew o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez zajęcia, ponieważ należy do szczególnie chronionych zgodnie z art. 13 ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (DzU nr 35, poz. 163 ze zm.).

Załóżmy, że wygrał przed sądem to, czego żądał, a wyrok przywracający go do pracy na poprzednich warunkach uprawomocni się 23 sierpnia 2013 r. Natomiast w okresie od 1 sierpnia 2012 r. do 23 sierpnia 2013 r. pan Edward dostał:

- 3700 zł zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia w zakładzie, który go wadliwie zwolnił, za okres 1 sierpnia – 30 września 2012 r.,

- 6000 zł wynagrodzenia za pracę, jaką podjął u nowego pracodawcy od 15 kwietnia 2013 r.,

- 2720 zł zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia u nowego pracodawcy, za okres od 5 lipca do 23 sierpnia 2013 r.

Orzekając wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy, sąd nakazał z okresu, za jaki ono przysługuje, odjąć okres 1 sierpnia – 30 września 2012 r., za który pracownik pobrał zasiłek chorobowy z racji pracy w zakładzie, który nieprawidłowo się z nim rozstał. Okres ten nie ulega skróceniu o czas trwania nowego zatrudnienia ani o czas przebywania na zasiłku chorobowym z tytułu nowego zatrudnienia.

Z zarządu na aut

Odwołanemu członkowi zarządu spółki zatrudnionemu na podstawie stałej umowy o pracę, będącemu jednocześnie pracownikiem szczególnie chronionym, który dostał wadliwe wymówienie, nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy. W zamian za to sąd przyznaje mu odszkodowanie z racji nieprawidłowego wypowiedzenia, ale w wysokości zarobku za cały czas pozostawania bez pracy.

Odszkodowanie nie podlega w tej sytuacji limitom określonym w art. 47

1

k.p.

(wyrok SN z 9 sierpnia 2006 r., III PK 53/2006; OSNP  2007/17-18/245).