Celem projektu nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw (nr druku sejmowego: 511) jest wzmocnienie uprawnień inspektorów pracy w zakresie egzekwowania przepisów prawa pracy dotyczących zawierania umów o pracę, a tym samym ochrona pracowników i ich praw wobec pracodawców. Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 22 § 1 Kodeksu pracy (dalej: k.p.) przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Kolejne przepisy tego artykuły przewidują, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 art. 22 k.p. jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (§ 11), oraz że nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu określonych wyżej warunków wykonywania pracy (§ 12). Przepisy te oznaczają, że w przypadku zawarcia umowy cywilnoprawnej, na podstawie której świadczona jest praca spełniająca warunki zatrudnienia pracowniczego, mamy do czynienia w istocie z umową o pracę.
Dotychczas jedynym sposobem wyegzekwowania tych przepisów było wytoczenie powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy. Powództwo takie może wytoczyć pracownik lub inspektor pracy. W praktyce jednak ten środek prawny okazał się nieefektywny. Dlatego też w projekcie proponuje się, aby wyposażyć inspektorów pracy w narzędzie polegające na możliwości nakazania zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę w przypadku, gdy wykonywana praca odpowiada warunkom określonym w art. 22 § 1 k.p. (czyli spełnia warunki umowy o pracę) oraz nakazania potwierdzenia pracownikowi na piśmie ustaleń co do stron, rodzaju oraz warunków umowy o pracę, jeśli pracodawca nie zastosował się do przepisu art. 29 § 2 k.p. Zgodnie z tym przepisem umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Propozycja zmiany art. 29 § 2 k.p. ma na celu wyeliminowanie nieprawidłowości pracodawców wobec pracowników polegające na niepotwierdzaniu w formie pisemnej zawarcia umowy o pracę często przez długi czas od rozpoczęcia pracy.
Co ważne, inspektor pracy nie będzie musiał wytaczać powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy, lecz od razu będzie mógł nakazać – w oparciu o dokonane ustalenia – zastąpienie umowy cywilnoprawnej umową o pracę. Pracodawcy będzie z kolei przysługiwał środek odwoławczy na zasadach ogólnych.
Wyposażenie inspektorów pracy w możliwość nakazania zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę w przypadku, gdy wykonywana praca odpowiada warunkom określonym w art. 22 § 1 k.p. ma zastąpić prawo wystąpienia do sądu pracy z powództwem na rzecz pracownika o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Postępowania w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy wszczęte przed inspektorów pracy przed dniem wejścia w życie omawianego projektu nowelizacji ustawy mają się toczyć do ich prawomocnego ich zakończenia według przepisów obecnie obowiązujących.
Warto dodać, że pozytywną opinię do omawianego projektu zmian w przepisach zgłosiło Stowarzyszenie Inspektorów Pracy RP. Pierwsze czytanie omawianego projektu nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw ma się odbyć podczas posiedzeniu Sejmu, rozpoczynającego się 11 lipca br.
