I to nawet wówczas, gdy udziały jednego wspólnika nie dawałyby bezwzględnej większości głosów spółce nabywającej.
Tak orzekł WSA w Szczecinie 26 stycznia 2012 r. (I SA/Sz 906/11). Podatnik posiadający 20 proc. udziałów w spółce z o.o. rozważa dokonanie równocześnie z pozostałymi wspólnikami (na podstawie jednej umowy) wymiany wszystkich posiadanych przez wspólników udziałów na udziały innej spółki.
W wyniku transakcji, spółka nabywająca uzyskałaby bezwzględną większość praw głosów w spółce zbywającej. W zamian za nabyte udziały spółka wydałaby każdemu ze wspólników po 20 proc. swoich udziałów. We wniosku o interpretację przepisów podatkowych podatnik pytał, czy taka wymiana udziałów spowoduje powstanie u niego przychodu objętego PIT. W ocenie podatnika, skoro transakcja spełnia przesłanki z art. 24 ust. 8a ustawy o PIT, będzie miał prawo skorzystać ze zwolnienia.
Organ był innego zdania. Stwierdził, że w stosunku do każdego wspólnika należy odrębnie oceniać, czy wartość otrzymanych przez niego udziałów będzie zaliczana do przychodu. Nabyte przez wnioskodawcę udziały nie będą zwolnione z podatku, ponieważ w wyniku zbycia jego udziałów spółka nabywająca nie uzyska bezwzględnej większości praw głosów.
Sąd uchylił interpretację i wskazał, że nawet gdyby wymiana udziałów nastąpiła wskutek kilku umów, ale zawartych w tym samym dniu, w wyniku czego spółka nabywająca uzyskałaby bezwzględną większość głosów w spółce zbywającej, to wnioskodawca oraz pozostali wspólnicy mają prawo skorzystać ze zwolnienia w PIT.
WSA pokreślił, że celem art. 24 ust. 8a jest koncentracja udziałów, a w sprawie niewątpliwie do takiej koncentracji dochodzi. Ponadto zdaniem sądu niedopuszczalne jest różnicowanie sytuacji prawnej wspólników poprzez odmawianie pierwszym z nich prawa do zwolnienia, a przyznanie go kolejnym – których transakcje doprowadziłyby do uzyskania bezwzględnej większości praw głosów przez spółkę nabywającą.a
—Wojciech Ruśkiewicz współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Jarosław Łukasik starszy konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Komentuje Jarosław Łukasik, starszy konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Komentowane orzeczenie zasługuje na aprobatę. Istota sporu sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy mniejszościowi wspólnicy spółki kapitałowej, którzy jednocześnie dokonują wymiany posiadanych udziałów, mogą skorzystać ze zwolnienia podatkowego przewidzianego w ustawie o PIT. Dotychczas organy podatkowe często uznawały, że osoba fizyczna, która bierze udział w wymianie udziałów (akcji) jako wspólnik mniejszościowy spółki nabywanej łącznie z innymi wspólnikami, uzyskuje z tego tytułu przychód podatkowy.
Dla fiskusa bez znaczenia było to, że w takim przypadku spółka nabywająca przejmowała pakiet kontrolny w spółce nabywanej, spełniając tym samym warunek zwolnienia. Organy oceniały bowiem skutki podatkowe wymiany udziałów odrębnie z perspektywy konkretnego wspólnika, bez uwzględnienia szerszego kontekstu transakcji (np. interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 14 lipca 2011 r., IPPB2/415-346/11-4/MK).
Sąd słusznie uznał, że takie podejście jest nieprawidłowe i sprzeczne z celem omawianych przepisów. Zasada neutralności podatkowej, przewidziana w art. 24 ust. 8a i 8b ustawy o PIT, ma bowiem za zadanie ułatwiać spółce nabywającej proces koncentracji praw głosu w ramach przejęcia, a dla mniejszościowych wspólników spółki przejmowanej stwarzać zachęty do współdziałania w celu łącznego zbycia pakietu kontrolnego udziałów (akcji).
Dlatego przy ustalaniu obowiązku podatkowego z tytułu wymiany udziałów nie powinny być brane pod uwagę jedynie okoliczności dotyczące osoby podatnika dokonującego jednej, konkretnej czynności, ale również inne okoliczności związane z określoną w ww. przepisach wymianą udziałów, która jest zespołem z góry zaplanowanych działań, mających doprowadzić do przejęcia jednej spółki przez drugą.
Dlatego o zwolnieniu z PIT powinien decydować ostateczny skutek całej transakcji dla spółki nabywającej, tj. osiągnięcie bezwzględnej większości praw głosów w spółce nabywanej, a nie jedynie liczba praw głosów przypadających na danego wspólnika. Przy czym ten skutek, na co wskazuje komentowany wyrok, może być także wynikiem zsumowania udziałów przenoszonych przez kilku wspólników w odrębnych umowach, pod tym jednak warunkiem, że będą one zawarte równocześnie.
Co prawda, zdaniem sądu, ten wymóg równoczesności jest spełniony wtedy, gdy wspólnicy zawierają umowy przenoszące udziały (akcje) w tym samym dniu. Jednak wydaje się, że neutralna podatkowo wymiana udziałów może nastąpić również jako seria takich umów zawartych w określonym przedziale czasu, a nie koniecznie w jednym dniu.
Aby korzystać z neutralności podatkowej, powinny to być jednak transakcje powiązane, to znaczy podporządkowane realizacji jednego celu, jakim jest osiągnięcie większości praw głosów w spółce będącej celem przejęcia. Jeżeli bowiem występuje faktyczny związek pomiędzy takimi transakcjami, to inne okoliczności formalnoprawne, na które wspólnicy mogą nie mieć wpływu (jak np. dzień zawarcia umów, kolejność ich podpisania, itp.), nie powinny determinować skutków podatkowych wymiany udziałów na gruncie ustawy o PIT.
