Przyjmuje się, że zewnętrzną przyczyną wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny w istniejących warunkach wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym.

Przykładowo przyczyną zewnętrzną mogą być urazy powstałe wskutek działania maszyn, pojazdów czy innych osób, np. współpracowników. Czynnikiem zewnętrznym powodującym wypadek jest także oddziaływanie energii elektrycznej, wysokiej temperatury, hałasu lub wstrząsów.

Ponadto za taki uznaje się również nadmierny wysiłek fizyczny, np. dźwignięcie znacznego ciężaru, wywołujący w czasie pracy uszkodzenie organu wewnętrznego pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym, jeżeli przyśpieszył on lub pogorszył istniejący stan chorobowy. Tak uznał SN w uchwale siedmiu sędziów z 11 lutego 1963 r. (III PO 15/62).

Dodał, że gdy przyczyny wypadku mają charakter mieszany, do uznania zdarzenia za wypadek „wystarcza, gdy zostanie wykazane, że bez czynnika zewnętrznego nie doszłoby do szkodliwego skutku”.

Choroby mogą być

Do uznania zatem zdarzenia za wypadek przy pracy konieczne jest ustalenie, że nastąpił on wskutek przyczyny zewnętrznej, choćby współdziałały równocześnie czynniki wewnętrzne, czyli samoistne schorzenia pracownika, np. choroba serca. A to dlatego, że zewnętrzna przyczyna wypadku przy pracy nie musi być wyłączną, aby je za takie zdarzenie uznać. Wystarczy, jeśli jest jego współprzyczyną.

Zewnętrzną przyczyną zdarzenia (np. zawału serca), będącego wypadkiem przy pracy, może być też wykonywanie pracy w normalnych warunkach, jeśli ze względu na stan zdrowia pracownika powodowały one nadmierne obciążenie jego organizmu. Tak uznał SN w wyroku z 24 listopada 2010 r. (I UK 181/10).

Przyczyną zewnętrzną jest bowiem również nadmierny wysiłek pracownika, za który u człowieka dotkniętego schorzeniem samoistnym może być uważana praca wykonywana jako codzienne zadanie w normalnych warunkach. Nadmierność wysiłku pracownika należy oceniać z udziałem jego indywidualnych właściwości – aktualnego stanu zdrowia, sprawności.

W szczególności przy wysiłku fizycznym przyjmuje się, że wykonywanie zwykłych, codziennych obowiązków w typowych dla danego stanowiska warunkach może – przy uwzględnieniu indywidualnych predyspozycji zdrowotnych pracownika – stanowić dla niego nadmierne obciążenie. I przez to stać się zewnętrzną przyczyną zdarzenia będącego wypadkiem przy pracy.

Szczególny przypadek

Za jego zewnętrzną przyczynę przyjmuje się też zachowanie pracodawcy, który nie uwzględnił zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego, że z uwagi na zły stan zdrowia pracownika ma on przeciwwskazania do wykonywania danego rodzaju pracy.

Dopuszczenie go do zadań na podstawie ważnego zaświadczenia medycznego może więc być przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy w sytuacji, gdy pracodawca nakazuje daną pracę, nie uwzględniając treści zaświadczenia obejmującej przeciwwskazania do jej wykonywania.

Przykład

Pracodawca ignoruje zaświadczenie lekarskie z przeciwwskazaniami do pracy na wysokościach i zatrudnia pracownika do montażu rusztowań na wieżowcu. To spowodowało, że wskutek zawrotów głowy robotnik spadł z 15-metrowego pomostu.

Nie ma natomiast cech wypadku przy pracy nieszczęśliwe zdarzenie wywołane wyłącznie przyczyną wewnętrzną mającą swoje źródło tylko w stanie chorobowym poszkodowanego.

Przykład

Pracownik cierpi na wysokie nadciśnienie tętnicze i związane z tym zawroty głowy. Wskutek nich przewrócił się na schodach w pracy i złamał rękę.

To zdarzenie nie ma cech wypadku przy pracy, gdyż nie wystąpiła tu żadna jego przyczyna zewnętrzna.