Ustawa z 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (uzzwzoś) określa zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym m.in. zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych (pwk) oraz zasady ochrony interesów odbiorców.
Zgodnie z nią prawa i obowiązki stron, tj. przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego i odbiorcy usług określają:
• zatwierdzony przez radę gminy regulamin doprowadzania wody i odprowadzania ścieków,
• zatwierdzoną przez radę gminy taryfę za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków oraz
• podpisywane indywidualnie przez strony (pwk i odbiorcę) umowy o świadczenie usług wodociągowo-kanalizacyjnych.
Jak rozliczać budynek
Rozliczenia za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków są prowadzone przez pwk z odbiorcami na podstawie określonych w taryfach cen i stawek opłat oraz ilości dostarczonej wody i odprowadzonych ścieków.
Pwk zgodnie z uzzwzoś do rozliczeń przyjmuje stan z wodomierza głównego (mimo że każdy z lokali mieszkalnych w budynku ma indywidualny licznik). Ilość wody dostarczonej do nieruchomości ustala się na podstawie wskazania wodomierza głównego, a dopiero w razie jego braku według przeciętnych norm zużycia wody.
Zgodnie z art. 26 uzzwzoś jeżeli odbiorcą usług jest wyłącznie właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego lub budynków wielolokalowych (np. wspólnota mieszkaniowa), to jest on obowiązany do rozliczenia kosztów usług na podstawie wskazań wodomierza głównego.
Suma obciążeń np. członków wspólnoty za wodę lub ścieki nie może być wyższa od obciążeń ponoszonych przez wspólnotę na rzecz pwk. Oznacza to, że wspólnota nie może pobierać od swoich członków opłat większych niż wskazania wodomierza głównego.
Wspólnota dokonuje wyboru metody rozliczania kosztów różnicy wskazań między wskazaniami wodomierza głównego a sumą wskazań z liczników wody w poszczególnych lokalach. Wspólnota sama może wybrać metodę rozliczania różnic tych wskazań. Do najbardziej popularnych należy dzielenie kosztów pomiędzy liczbę lokali, ze względu na liczbę osób mieszkających w lokalu lub ze względu na powierzchnię lokalu. Należnościami wynikającymi z metody rozliczania obciąża osoby korzystające z lokali.
Zgodnie z art. 15 ust. 3 uzzwzoś koszty nabycia, zainstalowania i utrzymania wodomierza głównego ponosi pwk, a urządzenia pomiarowego – odbiorca usług. Ustawa nie mówi natomiast, kto ponosi koszty nabycia, zainstalowania i utrzymania wodomierzy lokalowych. Zdania doktryny są podzielone, według jednych obowiązek ten obciąża zarządcę lub właściciela, a zdaniem drugich obciąża pwk.
Wzajemne prawa i obowiązki
Zgodnie z art. 6 ust. 3 uzzwzoś umowa o świadczenie usług wodno-kanalizacyjnych powinna zawierać w szczególności postanowienia dotyczące ilości i jakości świadczonych usług wodociągowych lub kanalizacyjnych oraz warunków ich świadczenia, sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń, praw i obowiązków stron umowy, procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, a także odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy.
Jeżeli nieruchomość jest zabudowana budynkiem wielolokalowym lub budynkami wielolokalowymi, umowa jest zawierana z ich właścicielem lub zarządcą. Właściciel lub zarządca jest uprawniony do zainstalowania wodomierzy przy wszystkich punktach czerpalnych wody w budynku. Osoba korzystająca z lokalu jest obowiązana udostępnić go w celu zainstalowania wodomierzy i dokonywania odczytów, legalizacji, konserwacji i wymiany oraz prawidłowo i zgodnie z przeznaczeniem z nich korzystać.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, odbiorca odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie.
Pięć lat ważności
Przy wymianie wodomierza głównego znaczenie mają: ustawa z 11 maja 2001 Prawo o miarach, rozporządzenie ministra gospodarki z 27 grudnia 2007 w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej i zakresu tej kontroli oraz rozporządzenie ministra gospodarki z 7 stycznia 2008 w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych.
Zgodnie z tymi przepisami przyrządy pomiarowe, takie jak wodomierze, podlegają prawnej kontroli metrologicznej. Kontrola ta jest wykonywana przez: 1) zatwierdzenie typu przyrządu pomiarowego na podstawie badania typu przed wprowadzeniem typu przyrządu pomiarowego do obrotu lub 2) przez legalizację pierwotną albo legalizację jednostkową przed wprowadzeniem danego egzemplarza przyrządu pomiarowego do obrotu lub użytkowania a także 3) przez legalizację ponowną w stosunku do przyrządów pomiarowych wprowadzonych do obrotu lub użytkowania.
Prawnej kontroli metrologicznej obejmującej wyłącznie legalizację ponowną podlegają wodomierze przeznaczone do pomiaru objętości wody czystej, zimnej lub podgrzanej, zużywanej w gospodarstwach domowych, usługach i handlu oraz w przemyśle drobnym wprowadzone do obrotu lub użytkowania po dokonaniu oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami na podstawie ustawy z 30 sierpnia 2002 o systemie oceny zgodności.
Z kolei prawnej kontroli metrologicznej obejmującej legalizację pierwotną i legalizację ponowną przyrządów pomiarowych, których typ został zatwierdzony lub w stosunku do których stosuje się art. 27 albo art. 29a ustawy z 11 maja 2001 Prawo o miarach, podlegają wodomierze o nominalnym strumieniu objętości nie większym niż 500 m3/h.
I tak wodomierze przeznaczone do pomiaru objętości wody czystej, zimnej lub podgrzanej, zużywanej w gospodarstwach domowych, usługach i handlu oraz w przemyśle drobnym mają w dowodzie legalizacji „c” pięcioletni termin zgłoszenia przyrządu pomiarowego po raz pierwszy do legalizacji ponownej po dokonaniu oceny zgodności oraz pięcioletni okres ważności legalizacji ponownej, a wodomierze o nominalnym strumieniu objętości nie większym niż 500 m3/h o dowodzie legalizacji „c” mają pięcioletnie okresy ważności legalizacji pierwotnej i legalizacji jednostkowej oraz pięcioletnie okresy ważności legalizacji ponownej (okres ważności legalizacji pierwotnej dotyczy przyrządów wprowadzanych do obrotu lub użytkowania na podstawie decyzji o zatwierdzeniu typu wydanych do 7 stycznia 2007, a w przypadku wag nieautomatycznych na podstawie decyzji o zatwierdzeniu typu wydanych do 1 maja 2004).
Zdarza się, że wskazania wodomierza głównego są – zdaniem odbiorców np. ze wspólnoty mieszkaniowej – zbyt wysokie. Co wtedy należy robić?
Rozwiąż problem
Wskazania na przykład 40 proc. różnicy między wodomierzem głównym a sumą wskazań wodomierzy zainstalowanych przy punktach czerpalnych, którą wspólnota ma obowiązek rozliczyć, są poważnym odchyleniem od normy i nie powinny mieć miejsca. Odchylenia od 5 do 10 proc. mieszczą się w normie, w zależności od klasy i sposobu zamontowania wodomierzy głównego i indywidualnych. Im wyższa klasa wodomierza, tym mniejsze różnice wskazań.
Przy wysokiej klasie wodomierza nie ma też znaczenia, czy montowany jest on pionowo czy poziomo. Również sposób montowania wodomierza ma znaczenie, przykładowo źle zamontowane wodomierze starej klasy mogą mieć odchylenia w odczytach nawet do 30 proc. Innym powodem różnicy wskazań może być manipulacja przy urządzeniach pomiarowych. Jest ona karalna m.in. karą grzywny do 5 tys. zł. Jeżeli wspólnota mieszkaniowa ma 40-proc. różnice wskazań, jest kilka sposobów, żeby zminimalizować straty i koszty.
Indywidualne kontrakty
Wspólnota może zwrócić się do pwk o zawarcie umów o świadczenie usług z każdym z lokatorów z osobna. Zgodnie z art. 6 ust. 6 na wniosek właściciela lub zarządcy budynku wielolokalowego lub budynków wielolokalowych pwk ma obowiązek zawrzeć umowę także z osobą korzystającą z lokalu wskazaną we wniosku, jeżeli spełnione są określone kryteria.
Jakie warunki muszą być spełnione
Zawarcie umowy o świadczenie usług z każdym z lokatorów z osobna jest możliwe, gdy jednocześnie:
• instalacja wodociągowa w budynku jest wyposażona w wodomierze, zainstalowane zgodnie z obowiązującymi warunkami technicznymi, przy wszystkich punktach czerpalnych;
• jest możliwy odczyt wskazań wodomierzy w terminie uzgodnionym przez pwk z właścicielem lub zarządcą;
• właściciel lub zarządca rozlicza różnicę wskazań między wodomierzem głównym a sumą wskazań wodomierzy zainstalowanych przy punktach czerpalnych wody;
• właściciel lub zarządca na podstawie umowy o świadczenie usług reguluje należności wynikające z różnicy wskazań między wodomierzem głównym a sumą wskazań wodomierzy zainstalowanych przy punktach czerpalnych wody;
• właściciel lub zarządca określa warunki utrzymania wodomierzy zainstalowanych przy punktach czerpalnych oraz warunki pobierania wody z punktów czerpalnych znajdujących się poza lokalami;
• został uzgodniony z właścicielem lub zarządcą sposób przerwania dostarczania wody do lokalu bez zakłócania dostaw wody do pozostałych lokali; w szczególności przez możliwość przerwania dostarczania wody do lokalu rozumie się założenie plomb na zamkniętych zaworach odcinających dostarczanie wody do lokalu;
• został uzgodniony z właścicielem lub zarządcą sposób przerywania dostarczania wody z punktów czerpalnych znajdujących się poza lokalami, bez zakłócania dostaw wody do lokali.
Komentuje Sandra Sekuła, prawnik w kancelarii Noerr
Należy pamiętać, że zgodnie z rozporządzeniem ministra budownictwa z 28 czerwca 2006 w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, zgłoszenie przez odbiorcę usług zastrzeżeń do wysokości faktury nie wstrzymuje jej zapłaty.
W razie stwierdzenia nieprawidłowego działania wodomierza głównego ilość pobranej wody ustala się na podstawie średniego zużycia wody w okresie trzech miesięcy przed stwierdzeniem niesprawności działania wodomierza, a gdy nie jest to możliwe, to na podstawie średniego zużycia wody w porównywalnym okresie roku ubiegłego lub iloczynu średniomiesięcznego zużycia wody w roku ubiegłym i liczby miesięcy nieprawidłowego działania wodomierza.
Przypomnę też, że odbiorcy mają prawo do reklamacji odczytów licznika oraz faktur przysyłanych przez pwk. Mogą też zwrócić się o interwencję do gminy jako regulatora rynku wodnego, do prezesa UOKiK w celu sprawdzenia, czy pwk nie narusza swojej pozycji dominującej na rynku, stosując takie a nie inne praktyki, a nawet wstąpić na drogę sądową.
Analiza i renegocjacje
Wspólnota powinna dokładnie przeanalizować umowę o świadczenie usług wodno-kanalizacyjnych i zobaczyć, jak uregulowane są jej prawa. Nie jest dopuszczalne, aby wspólnota nie miała dostępu do dokumentacji wodomierza głównego. Kwestia procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych oraz procedur reklamacji powinny być obowiązkowo określone w umowie o świadczenie usług.
Regulamin pwk zatwierdzony na mocy uchwały rady gminy jest aktem prawa miejscowego i powinien określać standardy obsługi odbiorców usług, a w szczególności sposoby załatwiania reklamacji oraz wymiany informacji dotyczących w szczególności zakłóceń w dostawie wody i odprowadzaniu ścieków.
Zgodnie z art. 6 ust. 1a uzzwzoś do zakupu wody stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, a to oznacza, że umowę o świadczenie usług kanalizacyjnych – jak każdą inną umowę – można nie tylko wypowiedzieć, ale też renegocjować, żeby uzyskać korzystniejsze warunki rozliczeń.
Wspólnota ma prawo domagać się od pwk kontroli urządzenia pomiarowego, wglądu do dokumentacji wodomierza głównego a także jego wymiany.
Trzeba kontrolować
Warto skontrolować nie tylko wodomierz główny, ale i wodomierze indywidualne, tzn. sprawdzić, czy osoby korzystające z lokali prawidłowo wykonują swoje obowiązki, tj. czy odpowiednio konserwują liczniki wody, zapewniają ich niezawodne działanie oraz czy prawidłowo i zgodnie z przeznaczeniem z nich korzystają, np. nie wpływają na zmianę ich odczytów.