Wyrządzoną szkodę naprawia tylko pracodawca?
W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do jej naprawienia jest wyłącznie pracodawca, co wynika z art. 120 § 1 kodeksu pracy. W powyższym przepisie chodzi o ochronę pracownika przed skutkami ryzyka, jakie często niesie ze sobą wykonywanie obowiązków pracowniczych.
Dla przykładu w wyroku z 12 listopada 1975 r. (sygn. akt II CR 596/75) Sąd Najwyższy orzekł, że obowiązek bezpiecznego zachowania się na drodze, będący obowiązkiem powszechnym, obowiązującym każdego użytkownika drogi, jest jednocześnie obowiązkiem pracowniczym w odniesieniu do tych pracowników, którym powierzono prowadzenie pojazdów samochodowych. Nieumyślne spowodowanie wypadku wyrządzającego szkodę przez kierowcę w czasie wykonywania przez niego obowiązków pracowniczych, wyłącza – zgodnie z treścią art. 120 § 1 k.p. - jego odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobom trzecim.
Przez „osobę trzecią” w rozumieniu art. 120 § 1 k.p. rozumieć należy również innego pracownika.
W
uchwale z 13 maja 1975 r. (sygn. akt III PZP 5/75) Sąd Najwyższy
orzekł, że przepis art. 120 § 1 k.p. ma zastosowanie również w razie wyrządzenia szkody przez pracownika przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych innemu pracownikowi tego samego zakładu pracy. Odpowiedzialność zakładu pracy ogranicza się w takiej sytuacji do świadczeń należnych poszkodowanemu pracownikowi, przewidzianych w obecnie obowiązującej
W orzecznictwie sądowym wyrażany jest także pogląd, że osoba trzecia może dochodzić naprawienia szkody bezpośrednio od pracownika, ale może to nastąpić tylko w ściśle określonych warunkach, a więc w razie niewypłacalności pracodawcy lub zaprzestania przez niego działalności (np. na skutek likwidacji). Tak orzekł np.
Sąd Najwyższy w wyroku z 11 kwietnia 2008 r. (sygn. akt II CSK 618/07)
. W wyroku tym Sąd Najwyższy wskazał, że zwolnienie z obowiązku odszkodowawczego bezpośredniego sprawcy w sytuacji, w której nie ma możliwości uzyskania odszkodowania od zakładu pracy, godziłoby w usprawiedliwiony interes osoby poszkodowanej. Dlatego też, zdaniem Sądu Najwyższego, przepisu art. 120 § 1 k.p. nie stosuje się, gdy z przyczyn faktycznych, jak niewypłacalność pracodawcy, likwidacja zakładu pracy, poszkodowany nie może żądać naprawienia szkody od zakładu pracy.
Przyznać jednak trzeba, że pogląd mówiący o tym, że w razie niewypłacalności lub likwidacji pracodawcy poszkodowany może domagać się szkody bezpośrednio od pracownika jest kontrowersyjny i często krytykowany.
Artykuł 120 § 1 k.p. nie wyłącza wynikającej z przepisów prawa cywilnego odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika wobec zakładu
, nie będącego jego macierzystym zakładem pracy za szkodę wyrządzoną z winy umyślnej przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, co podkreślił
Sąd Najwyższy w wyroku z 28 sierpnia 1980 r., (sygn. akt IV PR 252/80)
.
Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez pracownika osobie trzeciej nie obciąża zakładu pracy, gdy wyrządzenie szkody nie nastąpiło przy wykonywaniu powierzonych pracownikowi zadań ze stosunku pracy.
Przepis art. 120 k.p. dotyczy zwłaszcza szkód materialnych i odszkodowania za straty materialne oraz uszczerbki wymienione w art. 444-446 kodeksu cywilnego (chodzi tu o uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia, śmierci osoby poszkodowanej).
W wyroku z 26 czerwca 1976 r. (sygn. akt III PR 118/76) Sąd Najwyższy orzekł, że na podstawie art. 120 § 1 k.p. wyłączona jest odpowiedzialność kierownika zakładu pracy za szkodę wyrządzoną kierowcy tego zakładu w czasie podróży służbowej w wyniku wypadku drogowego zawinionego przez kierownika, który przejął od kierowcy prowadzenie samochodu w ramach swych uprawnień do prowadzenia pojazdów służbowych.
Wyrządzenie szkody a przejęcie zakładu pracy
Czasami ma miejsce sytuacja, że pracownik wyrządzi szkodę osobie trzeciej, a następnie dochodzi do zmiany pracodawcy. Kwestię przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę reguluje art. 23¹ k.p. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają solidarnie.
Przepisy kodeksu pracy nie przewidują wprost, jak wygląda kwestia odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez pracownika osobie trzeciej w razie późniejszego przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę. Warto więc odwołać się do orzecznictwa sądowego. W wyroku z 2 grudnia 2004 r. (sygn. akt I PK 71/04) Sąd Najwyższy orzekł, że dla zakresu odpowiedzialności pracownika na podstawie 120 § 2 k.p. nie ma znaczenia, że po wyrządzeniu szkody doszło do zmiany pracodawcy w trybie art. 23¹ k.p.
Odpowiedzialność pracownika wobec pracodawcy
Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą we właściwych przepisach kodeksu pracy (art. 120 § 2 k.p.). To, w jaki sposób będzie wyglądała ta odpowiedzialność zależy od tego, czy pracownik wyrządził osobie trzeciej szkodę umyślnie, czy nieumyślnie. Jeśli mamy do czynienia z winą nieumyślną, wówczas odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, nie może być ono jednak przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (art. 119 k.p.). Jeżeli natomiast pracownik wyrządził szkodę umyślnie, ma obowiązek naprawić szkodę w pełnej wysokości (art. 122 k.p.).
Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a przede wszystkim stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych (art. 121 § 1 k.p.). Przy uwzględnieniu wskazanych wyżej okoliczności wysokość odszkodowania może zostać także obniżona przez sąd pracy, dotyczy to także przypadku, gdy naprawienie szkody następuje na podstawie ugody sądowej.
Podstawa prawna:
- art. 119, art. 120, art. 121, art. 122 kodeksu pracy
