Pracodawca ma obowiązek przekazać uprawnionym pracownikom odzież i obuwie robocze nieodpłatnie. Dotyczy to sytuacji, kiedy odzież własna pracownika mogłaby ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu lub wymagają tego względy technologiczne, sanitarne albo bezpieczeństwa i higieny pracy.
Powinny one spełniać wymagania określone w Polskich Normach (art. 237
7
). Odzież i obuwie robocze stanowią własność pracodawcy, a pracownik odpowiada w pełnej wysokości za szkodę w tym mieniu, jeśli powierzono mu je z obowiązkiem zwrotu.
Rodzaj zastosowanej odzieży roboczej oraz termin jej użytkowania zależy od warunków pracy oraz rodzaju i poziomu zagrożeń występujących na poszczególnych stanowiskach pracy oraz wymagań higienicznych i sanitarnych.
Ustalenia wewnętrzne
Procedurę przydziału odzieży i obuwia roboczego, podobnie jak w przypadku środków ochrony indywidualnej, określa pracodawca. Jednak kwestie z tym związane podlegają również konsultacji z pracownikami. Jeśli u pracodawcy obowiązuje regulamin pracy, to jego postanowienia powinny określać zasady związane z wyposażeniem pracowników w odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej.
Pracodawca, który nie ma obowiązku wydania regulaminu pracy, takie zapisy powinien zamieścić w aktach wewnętrznych obowiązujących w firmie. Z praktyki wynika, że pracodawcy najczęściej stosują tabele przydziału odzieży i obuwia roboczego, które określają m.in. asortyment, stanowiska pracy, na których stosowanie odzieży roboczej jest niezbędne, oraz okresy jej użytkowania.
Pracodawca może jednak ustalić stanowiska pracy, na których dopuszcza używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednak muszą tu być spełnione określone warunki. Po pierwsze, wykaz stanowisk, na których jest to dopuszczalne, musi ustalić pracodawca. Po drugie, konieczne jest uzyskanie zgody pracownika, a własna odzież i obuwie zatrudnionych muszą spełniać wymagania bhp.
Bez ścisłych reguł
W tym więc wypadku ustawodawca nie ustanawia ścisłej reguły, że odzież i obuwie mają spełniać wymagania wynikające z Polskich Norm, posługuje się bowiem ogólniejszym i bardziej pojemnym określeniem spełniania wymagań bhp. W taki sposób może ustalić obowiązek używania odzieży przez pracownika biurowego czy sprzedawcę w sklepie odzieżowym.
Udogodnienia te nie obowiązują na stanowiskach pracy związanych z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prac powodujących intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi. Obowiązujące przepisy nie pozwalają na stosowanie przez pracowników własnych środków ochrony indywidualnej.
Pracodawca jest obowiązany przydzielać niezbędną odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej również osobom wykonującym krótkotrwałe prace albo czynności inspekcyjne, w czasie których ich własna odzież może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, a także ze względu na bezpieczeństwo wykonywania tych prac lub czynności.
Należy się ekwiwalent
Korzystanie z własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca powinien rekompensować podwładnym, wypłacając ekwiwalent pieniężny. Jego wysokość ustala przez wyliczenie obejmujące aktualną cenę przysługującej odzieży i okresu jej użytkowania. Kwota ekwiwalentu nie podlega opodatkowaniu ani składkom na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Wypłata ekwiwalentu powinna następować przed upływem okresu używalności odzieży lub obuwia roboczego. Trzeba bowiem zapewnić pracownikom możliwość zakupu odzieży (obuwia) i zastąpienia dotychczas używanych, które już zostały zużyte. Dostarczając pracownikom środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, pracodawca powinien kontrolować, czy nie utraciły one właściwości ochronnych i użytkowych. Kontrola ta dotyczy również odzieży i obuwia własnego pracowników, używanego za ich zgodą.
Prawo do ekwiwalentu pieniężnego pracownik musi otrzymać również w sytuacji, kiedy przyjmie na siebie obowiązek prania, konserwacji, naprawy, odpylania i odkażania odzieży roboczej, obuwia i środków ochrony indywidualnej, których nie może zapewnić mu szef. Ekwiwalent pieniężny obejmuje zwrot tych kosztów.
Niedostarczenie pracownikowi nieodpłatnie odzieży i/lub obuwia roboczego lub dopuszczenie pracownika do pracy bez odzieży i/lub obuwia roboczego stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Jest ono zagrożone karą grzywny od 1 tys. do 30 tys. zł.
—Justyna Buchwald-Krzak radca prawny w kancelarii Chajec, Don-Siemion & Żyto w Warszawie