Będą spory o VAT od aut używanych na prywatne potrzeby

W 2011 r. przyzwyczailiśmy się do częstych zmian ustawy o VAT. Wszystkie zostały uchwalone w dość chaotyczny i przypadkowy sposób. Co więcej, wiele istotnych zmian wprowadzono niejako przy okazji, dopisując je do nowelizacji ustaw, które nie mają z podatkami nic wspólnego.

Nie jest to co prawda zabronione, ale z pewnością taka technika legislacyjna utrudnia właściwą wykładnię przepisów, a w konsekwencji prowadzenie działalności gospodarczej.

Zmiana z mocą wsteczną

Jednak sama zmiana przepisów nowelizujących za pomocą kolejnej nowelizacji jest co najmniej wątpliwa, tym bardziej że dotychczasowe ich brzmienie wydawało się dość jasne i czytelne.

Tymczasem w ten sposób postąpił ustawodawca w nowelizacji z 15 kwietnia 2011 o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 102, poz. 585). Na domiar złego wprowadzona nowelizacja nakazuje podatnikowi stosowanie zmienionego przepisu z mocą wsteczną (od 1 stycznia 2011). To już budzi istotne wątpliwości, tym bardziej że zmiana nie dla wszystkich podatników jest korzystna.

Pierwotna treść nowelizacji

Na czym polega problem? Otóż na mocy obowiązującej od 1 stycznia 2011 ustawy z 16 grudnia 2010 o zmianie ustawy o VAT oraz ustawy o transporcie drogowym (DzU nr 247, poz. 1652) zmodyfikowane zostały przepisy regulujące ograniczenia w odliczaniu VAT przy  nabyciu paliwa oraz samochodów, a także dotyczące nieodpłatnego ich używania do celów prywatnych.

W jej art. 5 wskazano, że od 1 stycznia 2011 do końca 2012 r. nie stosuje się art. 8 ust. 2 ustawy o VAT w sytuacji wykorzystywania przez podatnika samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych, o  których mowa w art. 3 ust. 1 nowelizacji, na cele niezwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Z regulacji tych wynikało zatem, że wykorzystanie samochodów służbowych w celach prywatnych mogło zostać wyłączone od opodatkowania, jeśli był to pojazd, o którym mowa w art. 3 ust. 1 nowelizacji.

W tym ostatnim przepisie wskazano natomiast reguły ograniczające podatnikom prawo do całkowitego odliczenia VAT od samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony. W takim wypadku kwota podatku naliczonego przy zakupie tego typu pojazdów wynosi 60 proc., nie więcej niż 6000 zł. Podobnie sytuacja wyglądała w zakresie samochodów leasingowanych, gdzie również dla wymienionych pojazdów prawo do odliczenia ograniczono.

Inaczej ujmując, wyłączenie od opodatkowania transakcji nieodpłatnego używania samochodu było możliwe, jeżeli pojazd w momencie przekazania do używania w celach prywatnych nie wypełniał regulacji umożliwiających obecnie podatnikowi prawo do odliczenia VAT w całości. Przy czym oceny tej dokonywano na gruncie obowiązującego stanu prawnego. Nie miało zatem znaczenia, czy podatnik z odliczenia faktycznie skorzystał.

Jeśli więc przedsiębiorca w 2010 r. kupił tzw. samochód z kratką i na  podstawie wyroku ETS w sprawie Magoora oraz interpretacji ogólnej ministra finansów z 13 lutego 2009 (PT3/ 812/4/15/ CZE/09/185) odliczył cały VAT wynikający z faktury nabycia, to w razie nieodpłatnego wykorzystania pojazdu do celów prywatnych od 1 stycznia 2011 mógł skorzystać z art. 5 nowelizacji. Na moment bowiem nieodpłatnego świadczenia usługi samochód ten był pojazdem, o którym mowa w art. 3 ust. 1 nowelizacji.

Nie tylko doprecyzowanie

Nowelizacją z 15 kwietnia  2011 o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw omawiany przepis został przez ustawodawcę zmieniony z mocą od 1 stycznia 2011. Na  pierwszy rzut oka modyfikacja ta miała charakter kosmetyczny. Jej dokładna analiza pokazuje, że tak nie jest. Dla wielu przedsiębiorców może mieć ona istotne i niekorzystne skutki.

Po zmianach sporny przepis mówi, że do 31 grudnia 2012 w przypadku wykorzystywania przez podatnika, na cele niezwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych, przy nabyciu których kwotę podatku naliczonego stanowiło 50 lub 60 proc. kwoty podatku (nie więcej jednak niż odpowiednio 5000 zł lub 6000 zł):

• określonej w fakturze lub

• wynikającej z dokumentu celnego, z uwzględnieniem kwot wynikających z decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34 ustawy zmienianej w art. 1, lub

• należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, lub

• należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca

– nie stosuje się art. 8 ust. 2 ustawy o VAT.

W wielu sytuacjach konsekwencje wynikające ze zmienionego przepisu niestety są całkowicie odmienne niż wynikające z jego pierwotnego brzmienia. Trzeba bowiem sprawdzić, czy przy nabyciu samochodu faktycznie odliczono cały VAT, czy tylko jego część.

W tym pierwszym przypadku zawsze trzeba naliczyć VAT należny z tytułu używania pojazdu do celów niezwiązanych z prowadzoną działalnością. Dla firm używających auta, od których odliczono VAT na podstawie wyroku ETS, jest to więc niekorzystna zmiana.

Skoro wprowadzono ją z mocą wsteczną, to wszystko wskazuje na to, że ustawodawca naruszył zasadę lex retro non agit (prawo nie działa wstecz). Biorąc pod uwagę konstytucyjne zasady zaufania obywateli do państwa i demokratycznego państwa prawnego, zmiana art. 5 nie może wpłynąć na rozliczenia podatkowe przedsiębiorców, które miały miejsce przed opublikowaniem nowelizacji.

Autor jest ekspertem podatkowym w departamencie podatków pośrednich ECDDP

Zobacz serwis:

Samochód i podróże » Samochód » VAT od auta » Odliczenie VAT od samochodu, motocykla, paliwa