Pracownicy, którym łącznie powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się z niego, odpowiadają za szkodę powstałą w nim w pełnej wysokości. Nie ma więc mowy o jej ograniczeniu do trzymiesięcznego wynagrodzenia, jak to ma miejsce przy ogólnych regułach odpowiedzialności materialnej zatrudnionych, wskazanych w rozdziale pierwszym działu piątego kodeksu pracy.
Zobacz wzór umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie
To niejedyna odmienność. Przy wspólnej odpowiedzialności za powierzone mienie szef jest w zasadzie zwolniony z obowiązku dowodzenia, że szkoda powstała z winy pracownika (wina stanowi podstawową przesłankę materialnej odpowiedzialności załogi). Działa tu bowiem zasada domniemanej winy pracownika za zaistniałą szkodę.
Podwładny natomiast może się zwolnić od odpowiedzialności za szkodę powstałą w powierzonym mieniu jedynie wtedy, gdy wykaże, że powstała ona z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek tego, że pracodawca nie zapewnia warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia (art. 124 § 3 k.p.).
Wykazując, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, pracownik może odwoływać się do niewłaściwego zachowania pracodawcy, czyli jego uchybień co do zabezpieczenia mienia, złej organizacji pracy czy braku nadzoru i kontroli. Podobnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 lutego 1984 (IV PR 17/84).
Stwierdził, że pracownik, któremu zakład powierzył mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, odpowiada za tę część niedoboru, która jest wynikiem jego umyślnego działania lub zaniechania. Nie odpowiada natomiast za niedobór w powierzonym mu mieniu, który powstał bez jego winy wskutek uchybień lub zaniedbań zakładu w zakresie nadzoru i organizacji pracy.
Aby uwolnić się od obciążenia za powierzone mienie, podwładny ma też szansę powołać się na okoliczności powodujące szkodę, które nie mają bezpośredniego związku z organizacją pracy lub pracodawcą. Chodzi tutaj o siłę wyższą (np. powódź lub pożar) czy kradzież dokonaną przez osobę trzecią.
Okolicznością wyłączającą odpowiedzialność zatrudnionego jest również podporządkowanie go kierownictwu nieuczciwego lub nierzetelnego przełożonego. Taka sytuacja może być zakwalifikowana jako niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających należyte zabezpieczenie mienia powierzonego z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.
Tak też uznał SN w wyroku z 17 grudnia 2001 (I PKN 748/00). Przy czym orzecznictwo sądowe wskazuje, że aby uwolnić się od odpowiedzialności, wystarczy, że okoliczności wyłączające odpowiedzialność pracownika stanowią główną, a nie tylko wyłączną przyczynę powstania szkody. Tak też zaznaczał SN w wyroku z 28 kwietnia 1997 (I PKN 114/97).
Zobacz serwis » Dobra Firma » Kadry i płace » Obowiązki i odpowiedzialność pracownika
