Posiłkową odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, gdy egzekucja z jej majątku okaże się bezskuteczna, przewiduje art. 299 § 1 k.s.h.
Osoby wchodzące w skład owego gremium odpowiadają za zaległości powstałe albo wymagalne w okresie sprawowanej przez nich funkcji solidarnie. Przy czym dla powstania tej osobistej odpowiedzialności konieczne jest nie tylko prawidłowe ich powołanie (tj. odpowiadające przepisom kodeksu spółek handlowych, ewentualnie zapisom umowy podmiotu), ale także uprzednie uzyskanie przez wierzyciela tytułu wykonawczego przeciwko spółce obejmującego dochodzoną od członka zarządu należność.
Przykład 1
DEF sp. z o.o. nie uregulowała dwóch faktur wystawionych 17 stycznia 2011, których termin płatności upływał odpowiednio 31 stycznia i 7 lutego 2011. Natomiast do zarządu – jako jego członka – prawidłowo powołano 1 marca 2011 panią Maję.
Z uwagi zatem na fakt, że wymienione należności powstały a następnie stały się wymagalne przed datą objęcia przez panią Maję funkcji członka zarządu DEF sp. z o.o., nie będzie ona osobiście odpowiadać za ich zapłatę.
Przykład 2
M sp. z o.o. nie uiściła należności za trzy faktury opiewające na kwoty po 1 tys. zł, wystawione 1 i 15 marca, a także 1 kwietnia 2011. Powinny być one uregulowane odpowiednio 8 i 22 marca a także 8 kwietnia 2011. Do pełnienia funkcji wiceprezesa zarządu M sp. z o.o. 4 kwietnia 2011 właściwie powołano panią Wiktorię.
W przypadku wytoczenia powództwa opartego na normie art. 299 § 1 k.s.h. poniesie więc ona osobistą odpowiedzialność tylko za nieopłaconą fakturę z 1 kwietnia 2011. Czas jej zapłaty upływał bowiem 8 kwietnia, czyli w okresie, gdy wchodziła ona już w skład zarządu M sp. z o.o.
Cytowany przepis znajduje zastosowanie zarówno do egzekucji prowadzonej na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, jak również do regulacji o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jakie dowody
Sąd Najwyższy w wyroku z 26 czerwca 2003 (V CKN 416/01)
podniósł, że: „Ustalenie przewidzianej w art. 298 § 1 k.h. (art. 299 § 1 k.s.h.) przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu”.
W świetle powołanego orzeczenia dowody te mogą zatem być następujące:
- postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na fakt, że majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego;
- postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego z tego powodu, że majątek dłużnika nie wystarcza na ściągnięcie kosztów postępowania upadłościowego;
- postanowienie o umorzeniu egzekucji wobec stwierdzenia jej bezskuteczności;
- negatywny wynik zobowiązania spółki do wyjawienia majątku w trybie art. 913 i nast. k.p.c.;
- sprawozdanie finansowe spółki wskazujące na to, że majątek spółki nie pozwoli uregulować wierzytelności przysługującej osobie dochodzącej roszczenia od członków zarządu;
- odpis z KRS wskazujący, że spółka utraciła byt prawny;
- powołanie się na negatywne rezultaty postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez innych wierzycieli spółki.
Katalog ten jest otwarty. Oznacza to, że dopuszczalne jest wykazanie bezskuteczności egzekucji każdym innym dowodem świadczącym o tym, że należność przysługująca wierzycielowi podmiotu nie zostanie przez niego zaspokojona. Nie jest jednak obowiązkowe urzędowe jej potwierdzenie.
Całość majątku spółki
Bezskuteczność egzekucji obligatoryjnie odnosi się do całego majątku spółki, a nie tylko do jego części. Zaprezentowane stanowisko znajduje odzwierciedlenie także w wyroku Sądu Najwyższego z 20 października 2005 II CK 152/2005), zgodnie z którym: „Przewidziana w art. 299 § 1 k.s.h. przesłanka odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki w postaci bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce oznacza bezskuteczność egzekucji z całego majątku spółki”.
Przykład 3
Komornik wydał postanowienie o umorzeniu egzekucji z mienia X sp. z o.o. wobec stwierdzenia jej bezskuteczności. Była ona skierowana wyłącznie do ruchomości i rachunków bankowych spółki. Z uwagi na to wierzyciel wystąpił przeciwko prezesowi (panu Patrykowi) i wiceprezesowi zarządu (panu Olafowi) z powództwem o solidarną zapłatę na jego rzecz kwoty 100 tys. zł.
W odpowiedzi na pozew wymienieni członkowie zarządu podnieśli, że wierzyciel nie wykazał przesłanki bezskuteczności egzekucji z majątku spółki, ponieważ nie była ona prowadzona do wszystkich jego składników.
X sp. z o.o. – według stanu na dzień wydania postanowienia o umorzeniu postępowania komorniczego – była bowiem właścicielem dwóch nieruchomości, na dowód czego przedstawili stosowne odpisy z ksiąg wieczystych. Powództwo powinno zatem być oddalone.
Po zamknięciu rozprawy
Wyeksponować również należy, że stan bezskuteczności egzekucji może się zmienić, a wobec tego konieczne jest ustalenie, czy występuje ono także na dzień zamknięcia rozprawy w procesie toczącym się przeciwko członkom zarządu na zasadzie art. 299 § 1 k.s.h. Tak też stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 8 grudnia 2006 (V CSK 319/06).
Przykład 4
Pani Kaja wytoczyła przeciwko eksczłonkom zarządu Y sp. z o.o., tj. paniom Ilonie i Weronice, powództwo o solidarną zapłatę kwoty 50 tys. zł nieściągniętej z majątku spółki. Pani Kaja powołała się na postanowienie komornika stwierdzające bezskuteczność egzekucji z mienia Y sp. z o.o., a także informacje uzyskane od pozostałych niezaspokojonych wierzycieli. W dniu poprzedzającym ostatnią rozprawę okazało się jednak, że Y sp. z o.o. miesiąc wcześniej nabyła nieruchomość za cenę 400 tys. zł.
Pani Weronika przedstawiła – przesłany jej faksem – akt notarialny dokumentujący ową transakcję. W trakcie rozprawy natomiast sąd uwzględnił wniosek pani Weroniki o zwrócenie się do Y sp. z o.o. o nadesłanie oryginału tego aktu.
Po jego wpływie sąd powinien oddalić powództwo, albowiem – na dzień zamknięcia rozprawy – spółka dysponuje majątkiem, z którego można prowadzić egzekucję.
Zaniechanie wierzyciela
Istotne jest także, że w sytuacji gdy wierzyciel zaniechał wystąpienia – w odpowiednim czasie – o wszczęcie postępowania komorniczego przeciwko spółce i na skutek tego nie uzyskał należności, to przyjmuje się, że nie wykazał on warunku bezskuteczności z majątku podmiotu. Przedmiotowy wniosek wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2007 (V CSK 315/07).
Przykład 5
15 stycznia 2009 wierzyciel uzyskał tytuł wykonawczy przeciwko ABC sp. z o.o. na kwotę 30 tys. zł. Dopiero po dwóch latach wystąpił z wnioskiem o wszczęcie egzekucji z wszystkich składników majątku tej spółki. 28 marca 2011 komornik wydał postanowienie o umorzeniu postępowania wobec bezskuteczności egzekucji.
W dacie otrzymania tego postanowienia (tj. 5 kwietnia 2011) wierzyciel wystąpił o zapłatę 30 tys. zł od pani Marty, prezesa zarządu ABC sp. z o.o.
Pani Marta w odpowiedzi na pozew stwierdziła jednak, że gdyby wierzyciel wystąpił z wnioskiem o wszczęcie egzekucji do 30 listopada 2010, to uzyskałby całkowite zaspokojenie swojej należności. Jako dowód przedstawiła wyciąg z rachunku bankowego, którego właścicielem była spółka, na którym – na 30 listopada 2010 – widniało saldo w wysokości 200 tys. zł.
Według pani Marty wierzyciel nie wykazał więc bezskuteczności z majątku ABC sp. z o.o. Jej argumentacja jest słuszna.
Autorka jest adwokatem, prowadzi własną kancelarię w Płocku
Czytaj też artykuł:
Prezes spółki z o.o. spłaci długi wobec załogi
Zobacz więcej w serwisie:
»
»
»
»
Odpowiedzialność członków zarządu
»
»
»
»
Odpowiedzialność w spółce z o.o. i w spółce akcyjnej
