Gwarancja to zabezpieczenie dla wierzyciela, że nie poniesie strat, jeśli kontrahent (to on wykupuje gwarancję) nie dotrzyma zobowiązania. Ubezpieczyciel, który wystawia gwarancję, zobowiązuje się, że wypłaci wierzycielowi (beneficjentowi) określoną kwotę bez sporów i w ustalonym czasie.
Dla przedsiębiorcy gwarancja oznacza większą swobodę finansową, gdyż nie musi on zabezpieczać umowy, wykorzystując własne środki, np. wnosząc kaucję gotówkową. Tym samym gwarancja wpływa na poprawę płynności finansowej przedsiębiorstwa. Pomaga także wykonawcy kontraktu odciążyć limity kredytowe w bankach. Banki oceniają bowiem zdolność kredytową klienta, biorąc pod uwagę wszystkie zaoferowane mu produkty kredytowe. Rezygnacja z linii gwarancyjnej w banku i sięgnięcie po analogiczną w towarzystwie ubezpieczeniowym odciąża limit kredytowy. Można zatem skorzystać ze środków banku w innych celach.
Procedura związana z wystawieniem gwarancji jest prostsza w porównaniu z innymi zabezpieczeniami. Klient składa wniosek. Dołącza do niego dokumenty rejestrowe, finansowe, zaświadczenia z ZUS, urzędu skarbowego, materiały poświadczające dotychczasowe doświadczenie w realizacji podobnych kontraktów (np. referencje czy zestawienie podobnych zakończonych już umów), dokumenty dotyczące zabezpieczanego kontraktu.
Towarzystwo ocenia ryzyko. Następnie uzgadniana jest forma zabezpieczenia. Jest ono potrzebne na wypadek, gdyby przedsiębiorstwo nie wywiązało się ze swoich zobowiązań. Wtedy musi zwrócić ubezpieczycielowi sumę wypłaconą z gwarancji. Najczęstsze zabezpieczenia to: weksel in blanco, poręczenie wekslowe, przewłaszczenie, hipoteka, zastaw rejestrowy. Stali klienci często mają możliwość podpisania umowy z określonym limitem na gwarancje; wtedy są one udzielane wielokrotnie aż do wyczerpania limitu.
Treść gwarancji jest uzgadniana z beneficjentem, czyli z tym przedsiębiorcą czy instytucją, którym ewentualnie będą wypłacane pieniądze. Potem przedstawiane są zabezpieczenia i dochodzi do podpisania umowy między towarzystwem a zleceniodawcą gwarancji (np. wykonawcą robót budowlanych).
Ceny gwarancji są negocjowane indywidualnie. Zależą od wielkości sumy gwarancyjnej, przedmiotu gwarancji, rodzaju zabezpieczanego kontraktu (prosty czy skomplikowany). Znaczenie ma również sytuacja finansowa podmiotu ubiegającego się o gwarancję i okres jego współpracy z danym ubezpieczycielem. Opłata jest zwykle procentem od sumy gwarancyjnej w skali roku.
Gwarancje ubezpieczeniowe często są stosowane jako zabezpieczenie przy projektach finansowanych ze środków UE. Na przykład w PZU można wystąpić o takie zabezpieczenie kontraktów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu „Kapitał ludzki". Towarzystwo negocjuje teksty gwarancji z instytucjami zarządzającymi środkami unijnymi, m.in. z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego i PARP, dostosowuje teksty gwarancji do kontraktów opartych na zasadach FIDIC.
KUKE specjalizuje się w gwarancjach eksportowych. Ułatwiają one, a często wręcz stanowią warunek zawarcia kontraktu z zagranicznym partnerem. Zasady ich udzielania zostały dostosowane do międzynarodowych standardów. Treść gwarancji jest negocjowana z beneficjentem. O gwarancje takie mogą występować przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą co najmniej trzy lata. Beneficjentami mogą być kontrahenci z większości krajów świata.
Koszt gwarancji eksportowej jest negocjowany. Zależy przede wszystkim od rodzaju zabezpieczeń. Stawki oscylują od 1 do 4 proc. kwoty gwarancji w stosunku rocznym.
Przydają się przy projektach unijnych
Zapotrzebowanie na gwarancje ubezpieczeniowe jest coraz większe; od kilku lat rośnie kilkanaście procent rocznie. Do tej pory było to silnie skorelowane z napływem środków unijnych. Po 2012 r., kiedy skończą się fundusze UE z bieżącego okresu budżetowego, tendencja ta może się zmienić.
Elwira Ostrowska-Graczyk, dyrektor Biura Ubezpieczeń Finansowych PZU
Wykonawca kontraktu dzięki gwarancji ubezpieczeniowej unika angażowania własnych środków, może uczestniczyć w wielu przetargach jednocześnie i spełnić wymagania dotyczące zabezpieczenia wykonania umowy lub usunięcia wad i usterek w okresie rękojmi. Ponadto gwarancja potwierdza pozytywną ocenę sytuacji finansowej firmy; ocena ta pochodzi od niezależnej instytucji finansowej, co zwiększa wiarygodność przedsiębiorcy jako partnera w interesach. Ubezpieczyciel, negocjując zapisy gwarancji, działa nie tylko w swoim interesie, ale również w interesie klientów. Wnioskodawca korzysta więc z dodatkowej usługi, jaką jest profesjonalna analiza zapisów zarówno tekstu gwarancji, jak też kontraktu będącego źródłem zabezpieczonego zobowiązania.
Grzegorz Kwieciński, Towarzystwo Ubezpieczeń Euler Hermes
Zdecydowana większość gwarancji ubezpieczeniowych to gwarancje bezwarunkowe, płatne na pierwsze żądanie. Zatem w razie wystąpienia zdarzeń objętych umową wystarczy, że beneficjent prześle do ubezpieczyciela wezwanie do zapłaty kwoty gwarancyjnej i potwierdzi swoje roszczenie oświadczeniem, że jest ono należne i wymagalne. Po otrzymaniu wezwania towarzystwo ma obowiązek wypłacić kwotę objętą roszczeniem zwykle w ciągu 14 – 30 dni (termin jest dokładnie określony w warunkach umowy o udzielenie gwarancji).
Artur Nawrocki, Biuro Ubezpieczeń Majątkowych i Finansowych TUiR Warta
Najczęściej o gwarancje ubiegają się przedsiębiorstwa z szeroko rozumianego sektora budowlanego. Są to zarówno małe i średnie, jak i duże podmioty. Klientom, którzy często korzystają z tego instrumentu, proponujemy zawarcie umowy o limity kwotowe dla poszczególnych rodzajów gwarancji. W ramach tych limitów gwarancje są udzielane na podstawie uproszczonego wniosku. Umowa określa także cenę gwarancji. Składkę płaci się jednorazowo przed wydaniem gwarancji (nie ma opłaty za limit). Obecnie najbardziej popularne są gwarancje zabezpieczające cały proces związany z realizacją kontraktu. W przypadku kontraktów budowlanych są to gwarancje przetargowe (wadialne), gwarancje należytego wykonania kontraktu oraz terminowego usunięcia wad lub usterek. Jeśli przedsiębiorca korzysta z zaliczki, zabezpieczeniem jej prawidłowego rozliczenia może być gwarancja zwrotu zaliczki.
Rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych
Gwarancja zapłaty wadium
zastępuje wadium gotówkowe. Ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłaty beneficjentowi (w tym przypadku organizatorowi przetargu) określonej kwoty w sytuacji, gdyby przedsiębiorca, który wygrał przetarg i wykupił gwarancję, odmówił podpisania kontraktu na warunkach podanych w ofercie lub w inny sposób nie wykonał zobowiązań wynikających z przetargu. Wypłacona kwota ma zrekompensować straty wynikające z opóźnienia w realizacji przedsięwzięcia, dodatkowe koszty i wysiłek związany z ponowną organizacją przetargu.
Gwarancja należytego wykonania kontraktu
jest zobowiązaniem ubezpieczyciela do wypłaty beneficjentowi (np. deweloperowi) wskazanej kwoty w przypadku, gdyby przedsiębiorca nie wykonał lub nieprawidłowo wykonał kontrakt i odmówił naprawienia szkody. Jako alternatywę można stosować zabezpieczenia gotówkowe lub rzeczowe (np. przewłaszczenie rzeczy należących do wykonawcy lub hipotekę na jego nieruchomościach), ale są to rozwiązania droższe i bardziej kłopotliwe.
Gwarancja zwrotu zaliczki
może być udzielona na wniosek przedsiębiorcy, który otrzymał zaliczkę przed wykonaniem pracy. Towarzystwo zobowiązuje się do wypłaty wskazanej kwoty, gdyby przedsiębiorca nie wykonał umowy i nie zwrócił w wyznaczonym terminie zaliczki. Alternatywą jest tzw. twarde zabezpieczenie zwrotu zaliczki: przewłaszczenie środków trwałych, hipoteka lub blokada na rachunku bankowym.
Gwarancja usunięcia wad i usterek
jest zobowiązaniem ubezpieczyciela do wypłaty określonej kwoty beneficjentowi, jeśli przedsiębiorca nie wykona lub nienależycie wykona obowiązki dotyczące usunięcia wad i usterek ujawnionych po zakończeniu np. budowy. Przydaje się w okresie rękojmi. Najpowszechniejszą alternatywą dla tego zabezpieczenia jest gotówka; po zakończeniu kontraktu zamawiający (np. deweloper) nie rozlicza się w całości z wykonawcą, tylko zatrzymuje część płatności jako zabezpieczenie na wypadek, gdyby trzeba było usunąć wady i usterki.
Gwarancje podatkowe na zapłatę cła i akcyzy
to akceptowana przez wszystkie polskie urzędy i izby celne forma zabezpieczenia zapłaty długu celnego lub podatku akcyzowego.
Gwarancje zabezpieczające specyficzne potrzeby, na przykład:
> gwarancje zwrotu zaliczek unijnych; beneficjentem są instytucje dysponujące środkami UE, a gwarancje wykupują firmy korzystające z tych środków; gwarancje są uruchamiane wówczas, gdy firma wyda pieniądze niezgodnie ze złożonym wnioskiem o dofinansowanie inwestycji;
> gwarancje środowiskowe zabezpieczające instytucje kontrolne przed ryzykiem, że firma zarządzająca np. składowiskami odpadów lub wykorzystująca limity na emisję CO2 doprowadzi do nadmiernego zanieczyszczenia środowiska;
gwarancje czynszowe
dla właściciela powierzchni biurowej lub handlowej zabezpieczające przed ryzykiem braku płatności czynszu przez najemcę.