Korki uliczne, opóźnienia w kursowaniu środków komunikacji publicznej to, niestety, codzienność większości naszych miast. Pracownicy powinni uwzględniać te okoliczności i z pewnym rozsądnym zapasem czasu wyruszać do pracy, i na ogół je uwzględniają.

Są jednak sytuacje o znamionach nadzwyczajności, np. gwałtowne zjawiska atmosferyczne (śnieżyce, ulewy), które powodują paraliż komunikacyjny, często na dłuższy czas. A to uniemożliwia punktualne albo w ogóle stawienie się do pracy.

Pracodawcy na ogół wiedzą, że takie niestawiennictwo w pracy powinni usprawiedliwić. Choćby z tego powodu, że nie sposób pracownikowi przypisać winy za zaistniałą sytuację. Jednocześnie nie są skorzy do płacenia za czas takiego niestawiennictwa. Uzasadniają to tym, że nie ma przepisu, który gwarantowałby pracownikom w takich sytuacjach zachowanie prawa do wynagrodzenia.

Wielu zatrudnionych jednak żąda wypłaty, twierdząc, że niewykonywanie pracy jest spowodowane przyczyną od nich niezależną. Najczęściej na poparcie swoich żądań przywołują art. 81 § 1 kodeksu pracy. Ten przepis jest jednym z wyrazów zasady ryzyka ekonomicznego i osobowego pracodawcy. Gwarantuje bowiem pracownikowi zachowanie prawa do wynagrodzenia w sytuacji, gdy nie może wykonywać pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy.

Pod warunkiem  że jest gotowy do realizacji zadań służbowych, a więc przebywa na terenie firmy lub w innym miejscu, w którym może wykonywać obowiązki. Czy te wymogi są spełnione, gdy pracownik nie stawi się do pracy z powodu paraliżu komunikacyjnego np. wywołanego unieruchomieniem środka transportu wskutek awarii energetycznej lub różnymi zjawiskami atmosferycznymi (śnieżyce, ulewy)?

Czy pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy z takich przyczyn? Czy ryzyko pracodawcy obejmuje również ryzyko związane z występowaniem spowodowanych różnymi czynnikami zakłóceń komunikacyjnych?

Odpowiedź na te pytania jest negatywna. I to z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze, wskazane przyczyny niestawiennictwa w pracy a w konsekwencji jej niewykonywanie nie mogą być zakwalifikowane jako „dotyczące pracodawcy”.

Ryzyko niezapewnienia warunków koniecznych do świadczenia pracy nie obejmuje niezależnych od niego przeszkód w dojeździe pracowników do pracy. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z 19 czerwca 1979 (I PZP 20/79). Uznał, że pracownikowi, który z powodu zamieci śnieżnej nie stawił się w pracy, nie przysługuje – w świetle art. 81 § 1 k.p. – wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy.

Po drugie, nieobecność w pracy oznacza brak gotowości do jej świadczenia. Fizyczna obecność w miejscu, gdzie praca ma być wykonywana, jest jedną z podstawowych i koniecznych przesłanek uznania, że pracownik jest gotowy do jej realizacji.

Zatem do przyjęcia, że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, konieczne byłoby istnienie przepisu, który gwarantowałby zachowanie tego prawa w omawianych sytuacjach. A więc w istocie rozszerzyłby ryzyko ekonomiczne i osobowe pracodawcy na ewentualne wystąpienie obiektywnych przeszkód w dojeździe do pracy.

Przykładem może być art. 8 ustawy z 24 czerwca 2010 o szczególnych rozwiązaniach dotyczących usuwania skutków powodzi z 2010 r. (DzU nr 123, poz. 835 ze zm.). Stanowi on, że

- faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią jest podstawą usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy oraz

- za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z tej przyczyny pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż dziesięć dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika.

Dotyczy to jednak wyłącznie powodzi, które miały miejsce w ubiegłym roku. Ten przykład incydentalnej „okołopowodziowej” regulacji dodatkowo świadczy o tym, że niezawinione przez pracownika przeszkody w dotarciu do pracy nie są objęte ryzykiem pracodawcy. Gdyby były, to ustanawianie takich przepisów po prostu byłoby zbędne.

Autor jest radcą prawnym w kancelarii Orłowski, Patulski, Walczak


Czytaj też:

 

Zobacz:

» Kadry i płace » Zwolnienia od pracy » Usprawiedliwiona nieobecność w pracy

» Kadry » Obowiązki i odpowiedzialność pracownika

» Kadry i płace » Wynagrodzenia » Wynagrodzenie za przestój, przerwy i za dyżur