[b]Większość personelu zatrudniamy na podstawie zleceń. Odpłatność w tych umowach ustalamy zarówno w stawce godzinowej, jak i w stałej miesięcznej.

W czasie trwania umowy osoby te często rozpoczynają pracę etatową lub na zlecenie w innej firmie, co powoduje zmianę ubezpieczeń, którym podlegają. W jaki sposób prawidłowo ustalić wtedy podstawę wymiaru składek społecznych.

Czy znaczenie ma data wypłaty wynagrodzenia, czy okres, za który ono przysługuje? [/b]– pyta czytelnik.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wykonujących pracę na podstawie umowy-zlecenia stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany z wykonywania umowy-zlecenia, jeżeli w niej odpłatność ustalono kwotowo albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Tak stanowi art. 18 ust. 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.[/link], dalej ustawa systemowa).

[srodtytul]Jaka podstawa[/srodtytul]

W podstawie wymiaru nie uwzględnia się zasiłków, a od 1 sierpnia 2010 r. do zleceniobiorców odpowiednio stosuje się § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=E43DAB1255F2B80BA74D4840A01114BD?id=77617]rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek (DzU nr 161, poz. 1106, ze zm.)[/link].

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne tych osób stanowi ustalona dla nich kwota podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych, pomniejszona o składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i potrącone przez płatników ze środków ubezpieczonego.

Wynika to z art. 81 ust. 1 i 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5C2991D24814629A2AC269EE015FFE97?id=282315]ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.)[/link].

Gdy przez część okresu wykonywania zlecenia ubezpieczony podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, a przez część wyłącznie zdrowotnemu, natomiast przychód uzyskuje za cały ten okres, to podstawę wymiaru składek należy ustalić proporcjonalnie do okresów podlegania ubezpieczeniom.

Inaczej doszłoby do tego, że za zleceniobiorcę, który przez pewien okres podlegał ubezpieczeniom społecznym, w ogóle nie zostałyby opłacone składki, gdy przychód uzyskałby w miesiącu, w którym podlegał tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Zmianę zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym najczęściej powoduje przejście na etat (jeżeli wynagrodzenie z umowy o pracę jest równe co najmniej minimalnemu), wykonywanie innego zlecenia lub zakończenie tych umów czy też rozpoczęcie działalności gospodarczej.

Poniżej na przykładach przedstawiamy, jak u zleceniobiorców ustalać podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

[ramka][b]Przykład 1 [/b]

Pan Zbigniew zawarł umowę-zlecenie od 1 kwietnia do 31 grudnia 2010 r. z odpłatnością w stawce godzinowej. Wypłata za każdy miesiąc następuje do 10 dnia miesiąca następnego. Od 1 kwietnia do 30 września 2010 r. zleceniobiorca ze zlecenia podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (nie przystąpił do dobrowolnego chorobowego) i zdrowotnemu.

Natomiast od 1 października 2010 r. podlega wyłącznie obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, bo od tej daty inny zakład zatrudnia go na umowę o pracę na cały etat. 11 października 2010 r. zleceniobiorca otrzymał 2000 zł wynagrodzenia.

W imiennym raporcie miesięcznym za październik 2010 r. wykazujemy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości 2000 zł, a na obowiązkowe zdrowotne 1774,80 zł (2000 zł – 225,20 zł to składki finansowane ze środków osoby ubezpieczonej).[/ramka]

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pani Marianna miała półroczne zlecenie od 1 kwietnia do 30 września 2010 r., a łączne wynagrodzenie 9000 zł miała otrzymać w ciągu 30 dni po zakończeniu tej umowy.

Od 1 marca do 31 sierpnia 2010 r. zleceniobiorczyni podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (nie przystąpiła do dobrowolnego chorobowego) i zdrowotnemu, a od 1 do 30 września 2010 r. wyłącznie obowiązkowemu zdrowotnemu, bo w tym czasie wykonywała inne zlecenia i z tej umowy przystąpiła do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Wynagrodzenie wypłacono jej 15 października 2010 r.

W imiennym raporcie miesięcznym RCA z kodem 30 00 xx składanym za październik 2010 r. należy wykazać podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustaloną w stosunku do okresu podlegania ubezpieczeniom, tj. w kwocie 7500 zł [(9000 zł : 6) x 5], gdzie 6 oznacza liczbę miesięcy umowy-zlecenia, 5 – liczbę miesięcy, przez które zleceniobiorca podlegał ze zlecenia ubezpieczeniom społecznym, a na ubezpieczenie zdrowotne 8155,50 zł (9000 zł – 844,50 zł to składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego).[/ramka]

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Antoni miał zlecenie od 1 kwietnia do 31 grudnia 2010 r. Do 6 września 2010 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) i zdrowotnemu. Od 7 września 2010 r. podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wynagrodzenie w umowie ustalono w stawce godzinowej.

Wypłata za wrzesień nastąpiła 30 września. Od 1 do 6 września otrzymał 300 zł, a od 7 do 30 września 800 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne powinny zostać naliczone od podstawy 300 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy 1058,87 zł (300 zł – 41,13 zł to składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego + 800 zł wynagrodzenia za pozostałą część miesiąca).[/ramka]

[srodtytul]Trochę tego, trochę tamtego[/srodtytul]

Gdy jednak zleceniobiorca uzyskuje co miesiąc przychód wynikający z umowy (miesięczne wynagrodzenie), podstawę wymiaru składek za miesiąc, w którym przez jego część podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, a przez część ubezpieczeniom społecznym, ustalamy proporcjonalnie do okresu podlegania tym ubezpieczeniom.

[ramka][b]Przykład 4[/b]

Pani Barbara pracuje na zlecenie od 1 sierpnia 2010 r.

Do 11 września 2010 r. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (bez chorobowego) i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Od 12 września 2010 r. ma wyłącznie ubezpieczenie zdrowotne, bo uruchomiła działalność gospodarczą. Zgodnie z umową co miesiąc otrzymuje 6000 zł wynagrodzenia.

Podstawę wymiaru składek za wrzesień trzeba było ustalić proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniom:

od 1 do 11 września podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowiło 2200 zł [(6000 zł : 30) x 11], a na ubezpieczenie zdrowotne 5752,28 zł (6000 zł – 247,72 zł to składki finansowane ze środków ubezpieczonego).[/ramka]

[ramka][b]Przykład 5[/b]

Na zlecenie płatnik składek zatrudnia pana Artura, który jest studentem. 11 października skończył 26 lat. Od tego dnia ze zlecenia powinien zostać zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego i ewentualnie do dobrowolnego chorobowego, jeśli złożył wniosek w tej sprawie.

Zleceniobiorca w październiku otrzymał wynagrodzenie za wrzesień 1500 zł. W raporcie ZUS RCA składanym za październik płatnik wykazał zerową podstawę wymiaru i zerowe kwoty składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.[/ramka]

[srodtytul]Bez zmniejszania[/srodtytul]

Podstawy wymiaru składek nie zmniejsza się proporcjonalnie, gdy ubezpieczony w trakcie miesiąca przystępuje do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Podstawę wymiaru składek na nie stanowi podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowych, pod warunkiem że nie może ona przekraczać miesięcznie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Przy ustalaniu tej podstawy nie stosuje się ograniczenia do kwoty odpowiadającej 30-krotności. Przesądza o tym art. 20 ustawy systemowej.

[ramka][b]Przykład 6[/b]

Pani Janina od 1 lipca 2010 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Nie przystąpiła natomiast do dobrowolnego chorobowego.

Od 10 października na jej wniosek płatnik zgłosił ją do tego ubezpieczenia. 30 października otrzymała 2000 zł wynagrodzenia. Kwota ta stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.[/ramka]

[ramka][b]Przykład 7[/b]

Pana Jerzego, będącego zleceniobiorcą, od 1 sierpnia 2010 r. płatnik składek zgłosił do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego.

Przystąpił on także do dobrowolnego chorobowego. 28 września poinformował płatnika, że od tego dnia nie chce być objęty tym ubezpieczeniem. Na tej podstawie płatnik wyrejestrował go ze wszystkich ubezpieczeń i ponownie zgłosił tylko do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego.

30 września płatnik wypłacił zleceniobiorcy 4000 zł wynagrodzenia za sierpień i wrzesień. Wypłacona kwota stanowi podstawę wymiaru składek społecznych, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Natomiast składkę zdrowotną należy uregulować od 3451,60 zł (4000 zł – 548,40 zł to składki finansowane ze środków ubezpieczonego). Składka chorobowa nie będzie naliczana dopiero od przychodów wypłaconych w październiku i kolejnych miesiącach. [/ramka]