A to dlatego, że spółka cywilna nie może być pozwana, bo nie posiada ona ani osobowości, ani zdolności prawnej. Nie jest również przedsiębiorcą – za takich uznaje się jej wspólników.

[srodtytul]Każdy ma prawo...[/srodtytul]

Zasady podziału zysku wypracowanego w ramach spółki cywilnej przez jej wspólników określa art. 867 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]. Zgodnie z nim każdy wspólnik spółki cywilnej jest uprawniony do równego udziału w zyskach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu, przy czym w umowie spółki zasady podziału zysku można określić odmiennie, z zastrzeżeniem, że nie można wyłączyć wspólnika z udziału w zyskach.

W pierwszej kolejności zatem należy ustalić, jaki poziom zysku przewiduje dla wspólnika umowa spółki. Jeśli nie zawiera żadnych postanowień w tym zakresie, każdemu ze wspólników należny będzie zysk w jednakowej wysokości.

[srodtytul]... w odpowiednim czasie[/srodtytul]

Czas, w którym wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysku, określa art. 878 k.c. O ile wspomniany przepis za podstawową zasadę przyjmuje, że wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki, a żądanie to jest możliwe z końcem każdego roku obrotowego, jedynie w wypadku, gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, to najczęściej spotykane w praktyce postanowienia umów spółek cywilnych przewidują, iż zysk dzielony jest co roku (na koniec każdego roku obrotowego), a nawet, iż wspólnikom przysługuje prawo żądania zaliczek na poczet zysku w trakcie trwania roku obrotowego.

W każdej umowie spółki cywilnej warto umieścić zatem postanowienia przewidujące wyraźnie uprawnienie wspólników do żądania podziału i wypłaty zysku z upływem każdego roku obrotowego oraz możliwość żądania wypłaty zaliczek na poczet zysku w trakcie roku obrotowego, aby uniknąć sytuacji, w której wspólnik ma możliwość uzyskania wypłaty ze spółki cywilnej jedynie w sytuacji wystąpienia ze spółki albo rozwiązania spółki.

[srodtytul]Przez trzy lata[/srodtytul]

Gdy umowa spółki cywilnej przewiduje możliwość wypłaty zysku z końcem każdego roku obrotowego, wspólnik może żądać wypłaty z końcem każdego roku lub w terminie trzech kolejnych lat od zakończenia danego roku obrotowego. Zasada ta ma zastosowanie również do żądania wypłaty zysku po wystąpieniu ze spółki.

Po tym terminie zobowiązanie to ulega przedawnieniu, a więc podmiot zobowiązany do świadczenia może się uchylić od jego spełnienia. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem bezpośrednio następującym po zakończeniu danego roku obrotowego.

Jednak gdy roszczenie danego wspólnika spółki cywilnej o wypłatę zysku za dany rok obrotowy uległo przedawnieniu, zysk, który nie został mu wypłacony, podlega podziałowi pomiędzy wszystkich uprawnionych wspólników w kolejnych okresach.

[srodtytul]Obowiązek prowadzenia dokumentacji[/srodtytul]

Zgodnie z art. 74 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4471D33A400923CC7F9A312EAED1F9A7?id=324433]ustawy o rachunkowości[/link] księgi rachunkowe przechowuje się przez pięć lat, natomiast zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe podlegają trwałemu przechowywaniu.

Przepisy ustawy o rachunkowości stosuje się do spółek cywilnych osób fizycznych, o ile ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro lub gdy wspólnicy podjęli decyzję o stosowaniu zasad rachunkowości określonych w tej ustawie, mimo że ich spółka nie osiąga wskazanych przychodów.

Jeżeli zatem spółka cywilna ma obowiązek stosowania przepisów ustawy o rachunkowości lub jej wspólnicy postanowili o stosowaniu tych przepisów, spółka jest bezterminowo zobowiązana do przechowywania zatwierdzonych sprawozdań finansowych za każdy kolejny rok obrotowy działalności. W treści sprawozdań wskazany powinien być natomiast zysk osiągnięty przez spółkę w roku obrotowym, którego takie sprawozdanie dotyczy.

Mimo że spółki cywilne nie są podatnikami podatku dochodowego, spółki cywilne osób fizycznych, które nie prowadzą ksiąg rachunkowych zgodnie z ustawą o rachunkowości (i wobec czego nie sporządzają sprawozdań finansowych), są obowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Zgodnie z art. 86 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D8DDEC029F30005F0932E2C625AF7D97?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] podatnicy obowiązani do prowadzenia ksiąg podatkowych przechowują księgi i związane z ich prowadzeniem dokumenty do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Tym samym księgi podatkowe spółka cywilna osób fizycznych powinna przechowywać co najmniej przez pięć lat od końca roku kalendarzowego następującego po roku obrotowym, za który dzielony jest zysk.

[srodtytul]Dochodzenie roszczeń[/srodtytul]

Roszczenia o wypłatę należnego zysku mogą być dochodzone przez wspólnika spółki cywilnej w drodze procesu cywilnego w ramach postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych.

Zgodnie z ogólną zasadą ciężar dowodu, a więc obowiązek udowodnienia, że spółka osiągnęła zysk w kwocie deklarowanej przez powoda, ciąży na powodzie. Gdy powód nie dysponuje dokumentacją spółki cywilnej, może, zgodnie z art. 187 § 2 pkt 3 i 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], w treści pozwu umieścić wniosek:

- o polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu (w tym w szczególności sprawozdań finansowych czy ksiąg rachunkowych lub podatkowych spółki cywilnej) lub

- zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich (w tym w szczególności dokumentów zgromadzonych w aktach prowadzonych przez urzędy skarbowe – sprawozdania finansowe spółki cywilnej prowadzącej księgi rachunkowe powinny być przekazywane urzędom skarbowym corocznie do 30 kwietnia wraz z rocznym zeznaniem podatkowym – art. 45 ust. 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474] ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych[/link]).

[ramka][b]W pozwie muszą być wszystkie wnioski[/b]

Postępowanie w sprawach gospodarczych charakteryzuje się dużym rygoryzmem, w szczególności zastosowanie znajduje w nim tzw. prekluzja dowodowa – powód w treści pozwu zobowiązany jest podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później (art. 479[sup]12[/sup] § 1 k.p.c.).

O ile powód może dochodzić również roszczenia przedawnionego, w sytuacji gdy w odpowiedzi na pozew pozwany przytoczy zasadny zarzut przedawnienia, o tyle sąd nie zasądzi na rzecz podwoda dochodzonej przez niego kwoty zysku. W takiej sytuacji powód poniesie jednak koszty procesu (w tym koszt opłaty sądowej od pozwu oraz koszty procesu zasądzone na rzecz strony pozwanej).

W postępowaniu w sprawach gospodarczych pozwany, podobnie jak powód, podlega rygorowi prekluzji dowodowej i ma obowiązek przedstawienia w odpowiedzi na pozew wszystkich twierdzeń oraz dowodów na ich poparcie. Tym samym, jeśli pozwany uchybi temu obowiązkowi i nie przytoczy zarzutu przedawnienia w odpowiedzi na pozew, sąd może zasądzić na rzecz powoda dochodzoną przez niego kwotę.[/ramka]

[i]Autor jest adwokatem współpracującym z Kancelarią GESSEL[/i]