[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]Kodeks pracy[/link] pozwala na stosowanie przez wszystkich pracodawców kar regulaminowych wobec pracowników niezachowujących określonych zasad. Reguluje to art. 108 k.p.
Zgodnie z tym przepisem za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy pracodawca może stosować karę upomnienia i nagany.
Natomiast za nieprzestrzeganie przez zatrudnionego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy pracodawca może również stosować karę pieniężną.
[srodtytul]Nie ma przymusu[/srodtytul]
Za każdym razem wymierzanie kary jest prawem, a nie obowiązkiem firm. Konieczności nałożenia kary nie ma nawet wówczas, gdy pracownik dał ku temu podstawy swoim zachowaniem. Przesłanką odpowiedzialności porządkowej podwładnego jest jego wina powodująca naruszenie obowiązków pracowniczych. Najczęściej jest to wina umyślna, choć nie można wykluczyć także winy nieumyślnej.
[b]Sąd Najwyższy w wyroku z 1 lipca 1999 r. (I PKN 86/99)[/b] uznał, że choć art. 108 § 1 k.p. wyraźnie tego nie stanowi, to wina pracownika w naruszeniu porządku, regulaminu pracy oraz przepisów BHP i przeciwpożarowych jest przesłanką odpowiedzialności porządkowej, a nie dyscyplinarnej.
W analizowanej sprawie w regulaminie pracy pracodawcy uznano m.in., że pracownik powinien przestrzegać zasad współżycia społecznego, a pracodawca może stosować kary porządkowe w przypadku zachowania obraźliwego lub lekceważącego w stosunku do przełożonych i pracowników.
Zachowanie pracownika ukaranego upomnieniem, zdaniem SN, nie tylko naruszało dobre obyczaje i zasady współżycia społecznego, ale było zawinione. Polegało na świadomym wyborze sposobu zachowania nieadekwatnego do zaistniałej sytuacji.
Przepisy dotyczące odpowiedzialności porządkowej mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie jest możliwe ich umowne ograniczenie, wyłączenie czy rozszerzenie ani co do rodzaju kar porządkowych, ani co do zakresu ich stosowania. Zastosowanie przez pracodawcę innej kary niż przewidziana w art. 108 k.p. stanowi wykroczenie określone w art. 281 pkt 4 k.p. Grozi za nie grzywna w wysokości od 1 tys. do 30 tys. zł.
Informacje o karach stosowanych z tytułu odpowiedzialności porządkowej powinny być zamieszczone w regulaminie pracy.
[srodtytul]Ile można żądać...[/srodtytul]
Gdy szef chce wymierzyć karę pieniężną, to ile może żądać? Czy są jakieś granice, czy też sam bez limitów kształtuje jej wysokość?
Kara pieniężna nie może przekroczyć dozwolonych granic. Zgodnie z art. 108 § 3 k.p. nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika zarówno za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności.
Łącznie natomiast kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1 – 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FEBF877810A694D887EFA3AF1E7616A4?n=1&id=133093&wid=296180]kodeksu postępowania administracyjnego[/link].
[srodtytul]Na co wydać[/srodtytul]
Pracodawca nie ma swobody dysponowania środkami uzyskanymi z kar pieniężnych. Musi je przeznaczyć na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy. Tak nakazuje art. 108 § 4 k.p. Pracodawca sam natomiast określa, na jakie konkretne przedsięwzięcia służące poprawie bezpieczeństwa i higieny pracy wykorzysta środki uzyskane z kar pieniężnych.
Możliwość wymierzenia każdej kary porządkowej jest ograniczona w czasie. Nie może być ona zastosowana po upływie dwóch tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku przez pracownika i po upływie trzech miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.
[srodtytul]Trzeba wysłuchać[/srodtytul]
Przed zastosowaniem kary porządkowej pracownika należy wysłuchać, chyba że zrezygnował ze stworzonej mu możliwości ustnego złożenia wyjaśnień bądź wybrał formę pisemną.
Tak też uznał [b]SN w wyroku z 16 czerwca 1999 r. (I PKN 114/99)[/b].
Pracownik musi mieć bowiem możliwość przedstawienia swoich racji, złożenia wyjaśnień przed zastosowaniem kary porządkowej. Pracodawca, stosując karę, bierze pod uwagę m.in. rodzaj naruszenia obowiązków, stopień winy i dotychczsowy stosunek pracownika do pracy.
O zastosowanej karze pracownika należy zawiadomić na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się tego naruszenia, oraz poinformować go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. O ile zawiadomienie pracownika o ukaraniu go karą porządkową wymaga formy pisemnej, o tyle samo nałożenie kary – już nie.
Potwierdził to [b]SN w wyroku z 21 maja 1999 r. (I PKN 70/99)[/b].
[ramka][b]Uwaga [/b]
Opuszczenie przez pracownika kilku kolejnych dni pracy bez usprawiedliwienia jest jednym czynem o charakterze ciągłym, za który jest nakładana jedna kara pieniężna.
Za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy może być nałożona kara w wysokości jednodniowego wynagrodzenia pracownika.[/ramka]
Zobacz [link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/dobrafirma/wzory/Oswiadczenie%20o%20nalozeniu%20kary%20porzadkowej.pdf]Oświadczenie o nałożeniu kary porządkowej[/link]