W ramach PO KL realizowane mogą być różne zadania, m.in. doradztwo dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców oraz dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Są one wypłacane na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (wypłacają je urzędy pracy) lub pochodzą z programu pomocowego na podstawie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=7DDBDF3DB30B151D24067024D85D9346?id=313688]ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju[/link] (40 tys. zł dotacji inwestycyjnej plus dotacja pomostowa).

W obydwu formach stanowią pomoc publiczną de minimis. Przeznaczone są na sfinansowanie wyłącznie wydatków kwalifikowanych. Te z kolei każdorazowo definiowane są przez instytucję zarządzającą projektem (np. właściwego ministra lub zarząd województwa).

[srodtytul]W kwocie brutto[/srodtytul]

Gdy dotacja finansuje jedynie kwotę netto danego nakładu, problem nie powstaje. Podatek w całości podlega odliczeniu, jeśli tylko towar lub usługa służą do wykonywania czynności opodatkowanych.

[b]Trudność pojawia się, gdy VAT stanowi koszt kwalifikowany, sfinansowany dotacją.[/b] Jeżeli beneficjent ostateczny jest podatnikiem czynnym (nie jest zwolniony podmiotowo oraz wykonuje czynności, chociażby częściowo opodatkowane VAT), to pojawia się pytanie, czy przysługuje mu dodatkowo prawo do odliczenia podatku lub do jego zwrotu na rachunek bankowy.

W takich okolicznościach ta sama kwota jest podwójnie finansowana. Wydaje się zatem, że taka sytuacja uniemożliwi odliczenie w przyszłości VAT od wszelkich dotowanych zakupów inwestycyjnych i bieżących w całości lub w części (w zależności od stopnia zaangażowania środków z PO KL).

[srodtytul]Co na to przepisy[/srodtytul]

Obawa ta nie znajduje jednak uzasadnienia w przepisach. Zarówno dyrektywa 2006/112/WE (art. 168), jak również [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawa o VAT[/link] (art. 86) ustanawiają zasadę ogólną, konstytuującą prawo do odliczenia. Przysługuje ono jeśli towary i usługi wykorzystywane są na potrzeby opodatkowanych transakcji podatnika.

Od tej reguły istnieją wyjątki. Próżno jednak szukać wśród nich takiego, który by zabraniał odliczenia VAT od zakupów pokrytych dotacją unijną. Jedynym przepisem, który mógłby uzasadniać zakaz odliczenia, jest art. 88 ust. 1 pkt 5 lit. b) ustawy o VAT.

Zgodnie z nim obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika towarów i usług, których nabycie nastąpiło w wyniku darowizny lub nieodpłatnego świadczenia usługi.

Ale w omawianej sytuacji nie znajdzie on zastosowania. Przewiduje on zakaz odliczenia wtedy, gdy nabywca nie dokonuje na rzecz zbywcy żadnej odpłatności. Innymi słowy, musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy brakiem odpłatności a nabyciem towaru lub usługi.

[b]Fakt, że dotacja pieniężna umożliwi beneficjentowi w przyszłości zakup dóbr bez poniesienia ciężaru ekonomicznego, nie jest wystarczającym argumentem, by odmówić mu prawa do odliczenia.[/b]

Jedną z podstawowych zasad obowiązujących w VAT jest zasada neutralności. Jeżeli podatnik czynny byłby pozbawiony prawa do odliczenia z tytułu wydatków pokrytych dotacją, to ta zasada oraz zasada równości wobec prawa, zostałyby naruszone.

[ramka][b]Przykład[/b]

Dwaj usługodawcy są beneficjentami dotacji z EFS. Pierwszy z nich korzysta ze zwolnienia podmiotowego na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. Nie przysługuje mu prawo do odliczenia, lecz jednocześnie może świadczyć usługi zwolnione.

Drugi zaś jest podatnikiem czynnym, któremu – co do zasady – przysługuje prawo do odliczenia, ale równocześnie świadczone przez siebie usługi musi opodatkować VAT. Otrzymana dotacja z EFS każdemu z nich zapewnia sfinansowanie kwoty naliczonego VAT.

Gdyby zatem przyjąć, że żadnemu usługodawcy odliczenie nie przysługuje z tytułu zwróconego dotacją VAT, to wpłynie to niekorzystnie jedynie na sytuację drugiego usługodawcy. Poniesie on bowiem ciężar ekonomiczny podatku, co jest sprzeczne z zasadą neutralności. [/ramka]

[srodtytul]Neutralna dla podatku dochodowego[/srodtytul]

Dotacje podlegają zwolnieniu przedmiotowemu.[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580] Ustawa o PIT[/link] przewiduje wiele rodzajów zwolnień środków pomocowych, w tym zwolnienie środków finansowych otrzymanych przez uczestnika projektu jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich oraz dotacji, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych otrzymanych z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Konsekwentnie [b]wszelkie wydatki pokryte (bezpośrednio sfinansowane) ze zwolnionych dotacji nie mają prawa obniżyć dochodu podatkowego.[/b] W ten sposób tego rodzaju środki powinny być neutralne dla rozliczeń w podatku dochodowym.

W praktyce mamy jednak do czynienia z sytuacjami, które budzą wątpliwości. Bardzo często dotacje inwestycyjne są udzielane zaliczkowo jedynie w części. Reszta jest zwracana dopiero po ostatecznym rozliczeniu. Dotacja pomostowa, której celem jest pokrycie wydatków bieżących, również najczęściej jest przekazywana beneficjentowi dopiero po poniesieniu przez niego tych wydatków.

Dlatego [b]do czasu faktycznego otrzymania kwoty dotacji nie ma żadnych przeciwwskazań, aby ponoszone koszty były zaliczane do kosztów uzyskania przychodów według zasad ogólnych.[/b]

Ustawa podatkowa – w kontekście dotacji – mówi o środkach otrzymanych oraz o wydatkach bezpośrednio sfinansowanych z dotacji. Są to okoliczności, które rzeczywiście muszą mieć miejsce. Dlatego dopiero moment faktycznego otrzymania środków pieniężnych powoduje konieczność doprowadzenia do rozliczenia dotacji zgodnie z prawem.

Powinno być to zrealizowane poprzez korektę kosztów, wcześniej rozpoznanych jako koszty uzyskania przychodów. Dokonana ona być powinna na bieżąco (w okresie otrzymania środków).

Podstawą do dokonania takiej korekty są noty księgowe. Te ostatnie stanowią wyłączną podstawę do dokonywania jakichkolwiek zmian w podatkowej księdze przychodów i rozchodów.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w Podkarpackim Biurze Analiz Podatkowych[/i]