Podwyższenie kapitału w spółce z o.o. można podzielić na cztery etapy: podjęcie decyzji o podwyższeniu, objęcie udziałów, pokrycie ich wkładami oraz rejestrację podwyższenia.

[srodtytul]Krok 1 – podjęcie decyzji[/srodtytul]

[b]Tryb zwykły[/b]

Kodeks przewiduje trzy podstawowe tryby podwyższenia kapitału zakładowego. Pierwszy polega na zmianie umowy spółki (tzw. tryb zwykły). W tym celu wspólnicy podejmują uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki oraz związaną z nią uchwałę o zmianie umowy spółki w zakresie wysokości kapitału zakładowego określonego pierwotnie w umowie spółki. Umieszcza się je w protokole sporządzonym przez notariusza. Do podjęcia uchwały wymagana jest większość dwóch trzecich głosów, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

[b]Tryb uproszczony[/b]

Podwyższenie kapitału zakładowego jest też możliwe bez dokonywania zmian w umowie spółki, na podstawie jej dotychczasowych postanowień (tzw. tryb uproszczony), ale tylko wtedy, gdy wspólnicy w momencie zawierania lub zmiany umowy spółki wykazali się zapobiegliwością i zamieścili w niej odpowiednie zapisy. Z tych postanowień musi wynikać możliwość podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy, powinny też one określać co najmniej maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego oraz termin, do którego możliwe będzie jego podwyższenie. Dla ważności uchwały wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego w tym trybie nie jest wymagana forma aktu notarialnego.

[b]Podwyższenie papierowe[/b]

Trzeci tryb przewidziany w kodeksie spółek handlowych to tzw. podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki (potocznie zwane podwyższeniem papierowym). Podobnie jak w przypadku trybu zwykłego polega na zmianie umowy spółki w drodze uchwały wspólników zaprotokołowanej przez notariusza. Podwyższenie następuje jednak ze środków zgromadzonych przez spółkę na kapitale zapasowym lub rezerwowym (utworzonym z zysku spółki). Tryb ten jest związany z operacją księgową polegającą na przesunięciu pozycji w bilansie spółki.

Podwyższenie kapitału może przebiegać w dwóch formach – poprzez utworzenie nowych udziałów albo poprzez zwiększenie wartości nominalnej udziałów istniejących. Należy przy tym pamiętać, że zgodnie [b]z uchwałą SN z 15 grudnia 2006 r. (III CZP 132/06)[/b] w trybie uproszczonym jest możliwe tylko poprzez utworzenie nowych udziałów. Podwyższenie takie nie będzie więc możliwe w spółkach, w których wspólnik może posiadać tylko jeden udział.

Uchwała, oprócz trybu i sposobu podwyższenia kapitału, powinna także określać, kto i w jakiej ilości obejmie nowo tworzone udziały.

[srodtytul]Krok 2 – objęcie udziałów[/srodtytul]

Nowe udziały (lub ich podwyższona wartość) muszą zostać objęte przez dotychczasowych lub nowych wspólników.[b] W przypadku podwyższenia w trybie zwykłym ustawa dopuszcza obie opcje. Jednakże pierwszeństwo mają w tym zakresie dotychczasowi wspólnicy, którym nowe udziały przysługują proporcjonalnie do już posiadanych udziałów[/b] (chyba że umowa spółki lub uchwała stanowią inaczej). Mogą oni objąć nowo utworzone udziały w ciągu miesiąca od dnia wezwania ich przez zarząd do skorzystania z tego prawa. Oświadczenie o objęciu nowych udziałów lub podwyższonej wartości udziałów już posiadanych powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jeżeli składa je osoba, która dopiero przystępuje do spółki, musi ono dodatkowo zawierać oświadczenie o przystąpieniu do spółki.

Przy podwyższeniu w trybie uproszczonym nowo utworzone udziały mogą przypaść jedynie dotychczasowym wspólnikom i to jedynie w stosunku do już posiadanych przez nich udziałów. Stanowisko takie wynika z wyżej wymienionej uchwały SN.

Kontrowersje może wzbudzać odesłanie zawarte w art. 257 § 3 k.s.h., które nakazuje odpowiednio stosować art. 260 § 2 k.s.h. zwalniający wspólników z obowiązku objęcia nowych udziałów. W przypadku podwyższenia uproszczonego stosowanie powyższego przepisu w odniesieniu do objęcia nowych udziałów byłoby niewłaściwe i sprzeczne z treścią art. 257 § 3 k.s.h., który wprost stwierdza, że wspólnicy powinni złożyć oświadczenia o objęciu nowych udziałów. Oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają jedynie formy pisemnej pod rygorem nieważności (zatem forma aktu notarialnego nie jest w tym przypadku konieczna).

W przypadku podwyższenia papierowego nowe udziały albo podwyższona wartość udziałów już istniejących przypadają dotychczasowym wspólnikom proporcjonalnie w stosunku do posiadanych przez nich udziałów i nie wymagają żadnych oświadczeń dotyczących objęcia.

[srodtytul]Krok 3 – wniesienie wkładów[/srodtytul]

Spółce przysługuje wierzytelność wobec jej wspólników (lub przyszłych wspólników) o wniesienie przez nich wkładów w celu pokrycia objętych udziałów (podwyższonej wartości udziałów).

Wkłady wnoszone do spółki mogą być wkładami pieniężnymi lub niepieniężnymi (aportami). Wkład pieniężny to po prostu określona kwota pieniężna. Kategoria aportów jest natomiast o wiele szersza. Aportem może być każda rzecz lub prawo, które posiadają zdolność bilansową (możliwe jest umieszczenie jej w bilansie spółki po stronie aktywów) i są zbywalne.

W swoim orzecznictwie SN potwierdził, że wkładem niepieniężnym mogą być: weksel, użytkowanie i użytkowanie wieczyste, udział we współwłasności, autorskie prawa majątkowe, znak towarowy, prawo najmu i dzierżawy (jednak tylko w przypadku ich konstytutywnego ustanowienia na rzecz spółki), udziały, akcje, obligacje oraz tzw. know-how. Wkłady mogą zostać także pokryte wierzytelnością, która przysługuje (przyszłemu) wspólnikowi wobec spółki. Dochodzi wtedy do tzw. konwersji długu na kapitał (lub inaczej mówiąc – konwersji wierzytelności na udziały).

Kodeks nakazuje, aby umowa spółki określała przedmiot aportu, osobę wspólnika, który go wnosi, oraz liczbę i wartość objętych w zamian udziałów. W praktyce utrudnia to więc pokrycie udziałów wkładami niepieniężnymi w przypadku przeprowadzania podwyższenia w trybie uproszczonym.

Najprościej przedstawia się sprawa w przypadku podwyższenia papierowego. Udziały pokrywa się z kapitału zapasowego i/lub rezerwowego. Nie można jednak pokryć udziałów poprzez ponowne oszacowanie wniesionych wcześniej aportów [b](uchwała SN z dnia 25 stycz- nia 1995 r., III CZP 177/94).[/b]

Jeżeli wniesione wkłady przekroczą wartość, o którą podwyższany jest kapitał, nadwyżka (agio) przekazywana jest na kapitał zapasowy. Zarząd składa oświadczenie, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały wniesione w całości. Podpisują je wszyscy członkowie zarządu.

[srodtytul]Krok 4 – rejestracja[/srodtytul]

Wniosek o rejestrację podwyższenia składa się w sądzie właściwym dla siedziby spółki na formularzu KRS-Z3 wraz z załącznikiem KRS-ZE w terminie siedmiu dni od wniesienia wkładów. Dołącza się do niego uchwałę o podwyższeniu kapitału, oświadczenia wspólników o objęciu wkładów i oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady zostały wniesione w całości.

Dwa ostatnie dokumenty nie są konieczne przy podwyższeniu papierowym. W przypadku zmiany umowy spółki należy także złożyć jej tekst jednolity. W związku ze zmianą liczby bądź wartości posiadanych przez wspólników udziałów zarząd powinien także dołączyć do wniosku aktualną listę wspólników.

Podwyższenie dochodzi do skutku z chwilą wpisu do rejestru. Spółka ma wówczas obowiązek złożyć odpis zmienionej umowy spółki we właściwym urzędzie skarbowym. Jeżeli podwyższenie obejmujące zmianę umowy spółki nie zostanie zgłoszone do sądu w terminie sześciu miesięcy albo postanowienie sądu odmawiające rejestracji stanie się prawomocne, uchwała o podwyższeniu traci moc prawną.

[ramka][b]Ile to kosztuje[/b]

- opłata za dokonanie zmiany wpisu w KRS – 400 zł,

- opłata za ogłoszenie w MSiG – 250 zł,

- taksa notarialna za sporządzenie protokołu dokumentującego podwyższenie kapitału,

- taksa notarialna za sporządzenie aktu notarialnego zawierającego oświadczenie o objęciu udziałów,

- podatek od czynności cywilnoprawnej – 0,5 proc. wartości, o którą podwyższono kapitał zakładowy (wyjątek stanowią zwolnienia przewidziane w art. 9 pkt 11 ustawy o PCC),

- VAT – co do zasady wniesienie aportu podlega opodatkowaniu VAT, z wyjątkiem wniesienia aportem przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. [/ramka]

[i]Anna Konarzewska jest radcą prawnym[/i]

[i]Jarosław Karlikowski jest prawnikiem w kancelarii KPMG D. Dobkowski[/i]