Po jedenastu latach funkcjonowania ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów doczekaliśmy się istotnych z punktu widzenia obrotu gospodarczego zmian.

Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów została znowelizowana 5 września 2008 r. [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=286275](DzU nr 180, poz. 1113)[/link], a jej nowe przepisy wchodzą w życie 11 stycznia 2009 r.

[srodtytul]Zasadnicze zmiany[/srodtytul]

Zasadniczą zmianą jest rozszerzenie kręgu podmiotów, na których rzecz może zostać ustanowiony zastaw rejestrowy.

Dotąd zastaw rejestrowy mógł być wykorzystany w celu zabezpieczenia między innymi wierzytelności: Skarbu Państwa, banków krajowych i zagranicznych, osób prawnych, których celem określonym w ustawie jest udzielanie kredytów i pożyczek, a także innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terytorium RP.

Od 11 stycznia zastaw rejestrowy będzie mógł zostać ustanowiony na rzecz każdego podmiotu, w tym także osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz zagranicznych osób prawnych niebędących instytucjami kredytowymi.

Nowelizacja rozstrzygnęła dotychczasowe wątpliwości interpretacyjne związane z koniecznością dochowywania szczególnej formy przy ustanawianiu zastawu rejestrowego na prawach i wierzytelnościach. Dotyczyło to na przykład ustanawiania zastawu rejestrowego na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, zastawienie udziału w spółce z o.o. wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi pod rygorem nieważności. Przepisy k. s. h. uznawano za lex specialis do przepisów analizowanej ustawy i umowę zastawu rejestrowego na udziałach zawierano w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Teraz dla ważności umowy zastawu rejestrowego na udziałach w spółce z o.o. wystarczająca jest zwykła forma pisemna.

Uproszczeniu i przyspieszeniu procedury związanej z wpisem zastawu rejestrowego do rejestru zastawów służy rezygnacja z wymogu, aby wniosek o wpis zastawu rejestrowego do rejestru zastawów został złożony w terminie miesiąca od zawarcia umowy zastawniczej, pod rygorem odrzucenia wniosku. Taka decyzja jest uzasadniona, ponieważ nałożenie powyższego rygoru na strony umowy zastawniczej powodowało jedynie komplikacje, a w praktyce obrotu i tak wykształcił się zwyczaj uzgadniania w umowach zastawniczych znacznie krótszego terminu na złożenie do sądu wniosku o wpis.

Zmiany dotyczące instytucji administratora zastawów (czyli podmiotu reprezentującego wszystkich wierzycieli zabezpieczonych zastawem rejestrowym) również zmierzają we właściwym kierunku. Zmianie uległ zakres wierzytelności, w odniesieniu do których możliwe będzie wskazanie administratora zastawów. Do tej pory było to możliwe jedynie w wypadku wspólnego udzielenia kredytu lub pożyczki oraz w celu zabezpieczenia wierzytelności obligatariuszy. Od 11 stycznia możliwe stało się ustanowienie administratora zastawu w celu zabezpieczenia:

- jakiejkolwiek wierzytelności przysługującej dwóm lub więcej wierzycielom,

- dwóch lub więcej wierzytelności wynikających z umów oraz

- wierzytelności objętej układem w postępowaniu upadłościowym lub naprawczym.

[srodtytul]Kolejne nowości[/srodtytul]

Jeśli chodzi o wierzytelności zabezpieczone zastawem rejestrowym, to istotną zmianą jest umożliwienie zabezpieczania kilku wierzytelności jednym zastawem rejestrowym, pod warunkiem jednak że wynikają one z umów i przysługują temu samemu wierzycielowi.

Dotychczasowe postanowienia dotyczące przedmiotu zastawu rejestrowego wywoływały wątpliwości dotyczące ustanawiania zastawu na zbiorze rzeczy ruchomych i praw, który zostanie nabyty w przyszłości. Obecnie możliwe jest ustanowienie zastawu rejestrowego na każdej rzeczy lub prawie (lub zbiorze rzeczy lub praw), które może być przedmiotem zastawu rejestrowego.

Nowela szczegółowo określa przypadki, w których strony umowy zastawu rejestrowego mogą zastrzec, że zastaw rejestrowy nie wygaśnie mimo wygaśnięcia wierzytelności. I tak zastaw rejestrowy nie wygasa, jeżeli umowa zastawnicza tak stanowi i określa ona co najmniej:

- stosunek prawny, z którego wynika, lub może wyniknąć, wierzytelność,

- termin, w którym powinien powstać nowy stosunek prawny (nie dłuższy jednakże niż sześć miesięcy) oraz

- najwyższą sumę zabezpieczenia dla nowej wierzytelności, przy czym suma ta nie może być wyższa od tej, która została ujawniona w rejestrze.

Niezależnie od okoliczności zastaw rejestrowy wygasa oraz podlega wykreśleniu przez sąd z urzędu z rejestru zastawów po upływie 20 lat od chwili wpisu, chyba że strony w drodze odpowiednich zmian do umowy zastawniczej postanowią, że zastaw będzie utrzymany na czas dalszy, nie dłuższy jednakże niż lat dziesięć.

[srodtytul]Inne retusze[/srodtytul]

Wyjaśniona została kwestia zbiegu egzekucji sądowej lub administracyjnej z pozaegzekucyjnymi sposobami zaspokojenia zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego. W takim wypadku zastawnik nie może korzystać ze sposobów zaspokojenia przysługujących mu na podstawie ustawy, tj. w szczególności nie może on przejąć na własność przedmiotu zastawu. Zastawnikowi pozostanie wówczas zaspokojenie swoich wierzytelności na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Niezwykle ważną i postulowaną już od dłuższego czasu przez praktykę i doktrynę zmianą jest umożliwienie wprowadzenia przez strony umowy zastawu rejestrowego kontraktowych mechanizmów pozwalających na określenie wartości przedmiotu zastawu w wypadku przejęcia przez zastawnika przedmiotu zastawu na własność. Dotychczas strony były zobowiązane do wskazania ściśle określonej wartości przedmiotu zastawu. Trudne w praktyce było zwłaszcza określenie jej w razie ustanawiania zastawu rejestrowego na udziałach w spółce z o.o. W interesie zastawnika leżało bowiem, aby wartość udziałów na potrzeby przejęcia ich na własność była jak najniższa. W interesie zastawcy było natomiast uzgodnienie jak najwyższej wartości przedmiotu zastawu. Działo się tak, ponieważ strony nie mogły przewidzieć, jak ta wartość będzie się przedstawiać np. za kilka lat, gdy dojdzie do takiego przejęcia.

Zmianie uległa także regulacja trybu zaspokojenia się zastawnika z dochodów, jakie przynosi przedsiębiorstwo zastawcy. Zgodnie z nową treścią art. 27, zarząd może sprawować również zastawnik. W umowie zastawu nie trzeba już wskazywać podmiotu, który może być zarządcą, wystarczy wskazanie warunków, jakim musi on odpowiadać.

[srodtytul]Pozostałe modyfikacje[/srodtytul]

Ustawodawca rozszerzył katalog umów, na podstawie których może zostać dokonany wpis do rejestru zastawów. Dotąd należało dołączyć do wniosku umowę zastawniczą, od 11 stycznia zaś zamiast umowy zastawniczej można do wniosku dołączyć umowę, z której wynika nabycie przedmiotu zastawu lub nabycie udziału we współwłasności przedmiotu zastawu albo też nabycie wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym lub jej części.

[wyimek]Zasadniczą zmianą jest rozszerzenie kręgu podmiotów, na których rzecz może zostać ustanowiony zastaw rejestrowy[/wyimek]

Kolejnym novum jest możliwość składania wniosku o wpis drogą elektroniczną; wniosek powinien być opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu zgodnie z wymogami ustawy o podpisie elektronicznym.

Gdy chodzi o postępowanie o wpis, to najistotniejszą zmianą jest zawężenie kognicji sądu do badania treści i formy wniosku oraz dokumentów stanowiących podstawę wpisu jedynie w zakresie danych podlegających wpisowi do rejestru. Sąd oddali zatem wniosek o wpis, jeżeli treść dokumentów stanowiących podstawę wpisu oczywiście narusza prawo. Oznacza to, że sąd nie będzie już badał całej umowy zastawniczej oraz dokumentów stanowiących podstawę wpisu, ograniczy badanie tych dokumentów jedynie do danych podlegających wpisowi. Zmiana ta powinna skrócić czas rozpoznawania wniosków.