Nauczyciel musi rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. W zakresie opieki nad uczniami ma zapewnić im bezpieczeństwo podczas zajęć organizowanych przez szkołę. Nad bezpieczeństwem w szkołach czuwają również dyrektorzy.

[srodtytul]Uczeń zawsze pod nadzorem[/srodtytul]

Zasady bezpieczeństwa w oświacie wynikają z [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=168250]rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (DzU z 2003 r. nr 6, poz. 69[/link]). Do podstawowych warunków zapewniających bezpieczeństwo w szkole należą:

- zakaz prowadzenia jakichkolwiek zajęć bez nadzoru upoważnionej do tego osoby,

- obowiązek spędzania przez uczniów przerw w zajęciach pod nadzorem nauczyciela,

- zakaz pozostawania uczniów bez opieki osób do tego upoważnionych w czasie zawodów sportowych organizowanych przez szkołę lub placówkę.

Wymóg sprawowania opieki i nadzoru oraz zapewnienia bezpieczeństwa przez szkołę dotyczy tylko uczniów powierzonych pracownikom szkoły lub szkole jako całości. Zachodzi więc, gdy dzieci pozostają do dyspozycji nauczycieli lub administracji szkolnej podczas lekcji, przerw międzylekcyjnych i innych zajęć zleconych przez szkołę. Tak uznał [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 3 stycznia 1974 r. (II CR 643/73)[/b]. Zatem ani szkoła, ani nauczyciele nie ponoszą odpowiedzialności za uczniów poza terenem szkoły i poza zajęciami szkolnymi (patrz ramka).

[srodtytul]Kiedy dojdzie do wypadku[/srodtytul]

Wypadek w szkole to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło m.in. w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki systemu oświaty. Natomiast wypadkiem w czasie zajęć szkolnych jest zdarzenie, jakiemu uległ uczeń przebywający w szkole lub w innej ustawowo określonej jednostce systemu oświaty albo w innym miejscu wyznaczonym przez te placówki oświatowe. Dodatkowo powinien mieć on związek z udziałem w zajęciach szkolnych, podczas których realizuje się program nauczania. Zajęcia szkolne muszą natomiast odbywać się pod nadzorem uprawnionych do tego osób – nauczycieli, opiekunów [b](wyrok SN z 27 września 2002 r., II UKN 385/01).[/b]

Zajęcia szkolne to nie tylko lekcje. Są to też te prowadzone poza szkołą, np. lekcje plenerowe, wyjazdy, wycieczki, zielone szkoły, imprezy organizowane przez podstawówkę czy gimnazjum, np. olimpiady, zawody. Podczas nich pedagodzy lub opiekunowie muszą dbać o bezpieczeństwo uczniów, bo za wypadek podczas takich zajęć odpowiada szkoła i jej pracownicy. Także podczas przerw uczniowie powinni mieć zapewnione bezpieczeństwo. Czas między zajęciami lekcyjnymi organizuje szkoła i wtedy dzieci nie mogą opuszczać jej terenu.

Cały teren szkoły w czasie gdy odbywają się zajęcia, pozostaje pod jej opieką i nadzorem. Dlatego wymóg należytego nadzoru obciąża placówkę również wobec młodzieży, która nie ma zlecenia zajęć dodatkowych, ale w czasie gdy szkoła jest czynna, ma możność przebywania na szkolnym boisku [b](wyrok SN z 10 września 1971 r., I CR 260/71).[/b]

Pełną odpowiedzialność za wypadek ucznia znajdującego się pod opieką nauczycieli i wychowawców ponosi szkoła, a dokładnie jej dyrektor. Jeżeli nie zapewniła bezpieczeństwa, mamy do czynienia z odpowiedzialnością cywilną – majątkową. Rodzice lub opiekunowie poszkodowanego mogą wtedy od szkoły dochodzić odszkodowania.

Odpowiedzialność organu prowadzącego placówkę oświatową nie wyklucza obciążenia nauczycieli. Za niedopełnienie zadań wolno pedagoga pociągnąć do odpowiedzialności cywilnej. Przy wypadku możliwa jest też odpowiedzialność karna i pracownicza, w tym dyscyplinarna. Belfer, który naruszył obowiązki, musi liczyć się nawet z utratą pracy. Pamiętajmy jednak, że jest to odpowiedzialność osobista konkretnego nauczyciela lub innego pracownika szkoły i uwzględniamy tu winę określonej osoby (umyślną lub nieumyślną).

[srodtytul]Wykluczenie z zawodu[/srodtytul]

Nauczyciele mianowani i dyplomowani podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub za naruszenie podstawowych obowiązków (art. 75 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=182007]Karty nauczyciela[/link]). Dla nich karami dyscyplinarnymi są:

- nagana z ostrzeżeniem,

- zwolnienie z pracy (zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania),

- wydalenie z zawodu nauczycielskiego.

Odpowiedzialność pozostałych pedagogów wynika z kodeksu pracy. Za uchybienia przeciwko porządkowi pracy, czyli np. za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy czy przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wymierza się nauczycielom kary porządkowe upomnienia i nagany (art. 108 k.p.).

[ramka][b]Zamknij placówkę po zajęciach[/b]

Szkoła nie odpowiada za wypadek ucznia na boisku szkolnym już po zakończeniu zajęć. Wtedy zasadnicze jest ustalenie czasu trwania lekcji. Uczeń, który wprawdzie swoje lekcje skończył, ale nadal przebywa na terenie szkoły, powinien podlegać nadzorowi jej pracowników aż do czasu zakończenia w niej pracy.

Po finiszu zajęć teren szkolny należy zamknąć albo odpowiednio zabezpieczyć, aby przebywające tam dzieci nie były narażone na niebezpieczeństwa.[/ramka]