Jak zadbać o ochronę własnej marki

Marka coraz częściej stanowi główną wartość firmy. Klient, który raz skojarzy produkt nią opatrzony z dobrą jakością, będzie przecież do takiej marki wracał. A to przekłada się na konkretne pieniądze.

W języku polskim słowo marka ma charakter potoczny. Nasze przepisy nie posługują się tym terminem. Jego odpowiednikiem jest w zasadzie pojęcie znaku towarowego. W zasadzie, bo coraz popularniejszym rozwiązaniem staje się rejestrowanie przez firmy marek i logo w charakterze wzorów przemysłowych.

Firma zainteresowana ochroną znaku towarowego na terytorium Polski ma obecnie do wyboru trzy opcje. Po pierwsze wolno jej zgłosić znak w trybie krajowym. Po drugie może postarać się o rejestrację rozciągającą się od razu na całe terytorium Unii Europejskiej. Po trzecie wreszcie ma prawo ubiegać się o rejestrację międzynarodową.

Rejestracja krajowa obejmuje teren Polski. Obecnie podstawą do tego są art. 153 i nast. prawa własności przemysłowej (DzU z 2003 r. nr 119, poz. 1117 ze zm.). Wiele chronionych dziś marek rejestrowano jeszcze pod rządami ustawy o znakach towarowych (DzU z 1985 r. nr 5, poz. 17 ze zm.) Te „stare” znaki rządzą się wcześniejszymi przepisami. Kto jednak chce zarejestrować coś dziś, musi zapoznać się z prawem własności przemysłowej.

Uwaga! Przed zgłoszeniem znaku warto zadbać o uporządkowanie dotyczących go praw autorskich. Jeśli ich nie nabędziemy, uzyskanie ochrony stanie się niemożliwe (art. 131 ust. 1 pkt 1 pwp). A gdyby do rejestracji doszło, potem będzie ją można unieważnić (art. 164 pwp). Dlatego jeśli sami nie jesteśmy twórcami symbolu graficznego, warto mieć umowę, która da nam podstawę do dysponowania nim.

Rejestracja międzynarodowa ma charakter szczególny. Pozwala rozciągnąć ochronę marki od razu na kilkadziesiąt (choć nie wszystkie) krajów całego świata. Sama rejestracja międzynarodowa nie jest jeszcze tożsama z uzyskaniem ochrony. Dopiero brak sprzeciwu państwa wyznaczonego przez wnioskodawcę jako to, w którym chce on uzyskać ochronę, sprawia, że rejestracja międzynarodowa nabiera skutków rejestracji krajowej. Wcześniej znak międzynarodowy chroniony jest na takiej samej zasadzie jak zgłoszony w kraju, ale niezarejestrowany.

Opisana procedura toczy się na podstawie dwóch umów międzynarodowych – porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków (DzU z 1993 r. nr 116, poz. 514) i protokołu do tego porozumienia (DzU z 2003 r. nr 13, poz. 129).

Rejestracją takich znaków zajmuje się Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji Własności Intelektualnej z siedzibą w Genewie.

Proces rejestracji międzynarodowej jest kilkuetapowy. W uproszczeniu przedstawia się następująco:

Krok 1

Firma zainteresowana ochroną zgłasza wniosek międzynarodowy w Urzędzie Patentowym RP, wskazując kraje, w których chce uzyskać ochronę.

Krok 2

Urząd krajowy przekazuje wniosek do Genewy.

Krok 3

Biuro Międzynarodowe wpisuje znak do swojego rejestru i przekazuje informację na ten temat wskazanym we wniosku państwom.

Krok 4

Urzędy patentowe wskazanych we wniosku krajów mają czas na zbadanie swoich rejestrów znaków towarowych i zgłoszenie sprzeciwów wobec uznania na ich terytorium rejestracji międzynarodowej.

Procedurę międzynarodową trzeba rozpatrywać dwutorowo. Po pierwsze to polski przedsiębiorca może zapragnąć w jej ramach uzyskać ochronę swojego znaku za granicą. Po drugie zagraniczna firma może chcieć objąć rejestracją także Polskę.

Tryb krajowy i międzynarodowy nie wyczerpują możliwości, jakimi dysponuje zainteresowany ochroną przedsiębiorca. Istnieje jeszcze rozwiązanie pośrednie – tzw. znak towarowy Wspólnoty. Dzięki niemu firma może uzyskać ochronę na całym terytorium Unii Europejskiej. Od rejestracji krajowej różni się więc m.in. terytorialnym zakresem ochrony. Nie jest jednak tożsamy z rejestracją międzynarodową. Ochrona znaku towarowego Wspólnoty rozciąga się bowiem co do zasady na całą Unię albo jej nie ma. Jeśli istnieją okoliczności uniemożliwiające rejestrację wspólnotową w jednym choćby kraju członkowskim, ochrony nie uzyskamy w ogóle. Znak wspólnotowy rejestrowany jest na podstawie unijnego rozporządzenia w tej sprawie (nr 40/1994). Rejestratorem jest Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (ang. OHIM) działający w hiszpańskim mieście Alicante. Można znaleźć je m.in. na stronach OHIM (http://oami.europa.eu/).

Ochrona znaków towarowych nie trwa wiecznie. Rejestracja krajowa, wspólnotowa i międzynarodowa dokonana w trybie protokołu madryckiego jest ważna przez dziesięć lat. Wyjątkiem jest tu rejestracja międzynarodowa dokonana na podstawie porozumienia madryckiego, bo w przeciwieństwie do pozostałych trwa aż 20 lat. Co ważne, owe terminy są liczone od daty zgłoszenia znaku.

Przedsiębiorca, który mimo upływu powyższych terminów nie chce rezygnować z ochrony, musi zawczasu postarać się o jej przedłużenie. Wymaga to złożenia wniosku w tej sprawie oraz uiszczenia opłaty.

Zarówno w prawie polskim, jak i unijnym wzór to nowa (czyli wcześniej nieznana) i mająca indywidualny charakter (czyli wywołująca odmienne ogólne wrażenie niż wzory znane wcześniej) postać wytworu. Może się to przejawiać w kształtach, kolorach, fakturze itp. cechach. Wytworami są m.in. symbole graficzne (art. 102 pwp). Ponieważ znak też może (choć nie musi) przybrać postać symbolu graficznego, przedsiębiorcy korzystają czasem z możliwości zastrzeżenia wzoru – zamiast albo oprócz rejestracji znaku towarowego.