Jeśli polski ustawodawca nie znowelizuje przepisów, podatnicy będą mogli zastosować bezpośrednio regulacje unijne.

Zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej PCC) udzielenie spółce pożyczki przez jej udziałowca lub akcjonariusza uważa się za zmianę umowy spółki i traktuje na równi z jej dokapitalizowaniem w formie podwyższenia wkładu lub wniesienia dopłat do kapitału. Wiąże się to z obowiązkiem zapłaty przez spółkę podatku w wysokości 0,5 proc. nominalnej wartości pożyczki.

Z dyrektywy Rady UE dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (dyrektywa Rady 2008/7/WE z 12 lutego 2008 r., DzUrz UE L 46/11) wynika, że państwa członkowskie zobowiązane są przygotować i wprowadzić odpowiednie zmiany dostosowujące przepisy krajowe do jej zaleceń do końca bieżącego roku. Jedną z podstawowych nowości, jakie dyrektywa wprowadza do prawa wspólnotowego, jest zwolnienie z podatków kapitałowych niektórych transakcji restrukturyzacyjnych, takich jak połączenia spółek kapitałowych lub aporty określonych aktywów wnoszone do takich spółek. Dyrektywa może też wpłynąć na możliwość pobierania podatku od pożyczek udzielonych spółce przez udziałowca albo akcjonariusza. Pożyczki takie, w określonych przypadkach, są przez nią traktowane jako wkłady kapitałowe (pojęcie to obejmuje również kilka innych transakcji). Mowa tu o pożyczkach dających prawo do udziału w zyskach spółki oraz pożyczkach „mających taką samą funkcję jak zwiększenie kapitału spółki” (art. 3 lit. i oraz j dyrektywy 2008/7/WE).

Zgodnie z postanowieniami dyrektywy, których założeniem jest docelowe wyeliminowanie podatku od gromadzenia kapitału w krajach członkowskich, od 1 stycznia 2009 r. wkłady kapitałowe nie będą mogły być, co do zasady, przedmiotem takiego podatku. Przewidziano jednak wyjątki od tej reguły, mające uzasadnienie w ochronie interesów fiskalnych państw Wspólnoty. W szczególności państwa, które 1 stycznia 2006 r. naliczały podatek kapitałowy od wkładów kapitałowych, będą mogły go dalej naliczać, przy spełnieniu warunków określonych w dyrektywie. Przywilej ten nie będzie jednak przysługiwał państwu, które w jakimkolwiek momencie po tym dniu przestało naliczać podatek kapitałowy. Ponadto państwo, które po 1 stycznia 2006 r. przestało naliczać podatek kapitałowy od pożyczek stanowiących wkłady kapitałowe, o których mowa powyżej, nie będzie mogło ponownie wprowadzić podatku od takich pożyczek (art. 7 ust. 2 oraz 3 dyrektywy).

Zdaje się to dokładnie wpisywać w stan polskiego ustawodawstwa dotyczącego PCC od pożyczek udziałowców lub akcjonariuszy. Opodatkowanie takich pożyczek zostało przywrócone w prawie krajowym z dniem 1 stycznia 2007 r. po ponaddwuipółrocznej przerwie. Przewidziane było ono bowiem w stanie prawnym obowiązującym do 1 maja 2004 r.

Czy może to oznaczać, że po 1 stycznia 2009 r. nie będzie można pobierać PCC od pożyczek właścicielskich?

Odpowiedź zależy od tego, czy pożyczka udziałowca lub akcjonariusza w myśl polskich przepisów o podatku kapitałowym ma cechy pożyczek, o których mówi dyrektywa, tj. daje prawo do udziału w zyskach spółki lub ma taką samą funkcję jak zwiększenie jej kapitału. O ile spełnienie pierwszego warunku można uznać za wątpliwe, o tyle drugi z nich wydaje się odpowiadać traktowaniu pożyczki właścicielskiej na gruncie regulacji ustawy o PCC wprowadzonych 1 stycznia 2007 r. Kwalifikacja ustawowa takiej pożyczki każe uważać ją za zmianę umowy spółki (obok wkładów i dopłat do spółki), mimo że ustawa przewiduje odrębny reżim podatkowy dla umów pożyczek.

Ministerstwo Finansów już przedstawiło projekt zmian do ustawy o PCC (pisaliśmy o nim w „Rz” z 6 maja), który w Polsce pełni rolę podatku od gromadzenia kapitału. Nie przewidziano w nim derogacji przepisów o opodatkowaniu umów właścicielskich. Z ostateczną odpowiedzią na pytanie o ich przyszłość warto jednak poczekać do momentu zakończenia prac nad zmianami.

Dobra wiadomość dla podatników jest taka, że nowelizacja powinna odpowiednio implementować regulacje korzystnej dla nich dyrektywy 2008/7/WE na grunt polskiego prawa podatkowego. W przeciwnym razie, zgodnie z prawem wspólnotowym, dyrektywa będzie miała w prawie krajowym zastosowanie bezpośrednie. Daje to szanse na zwolnienie od PCC pożyczek udzielanych przez udziałowców (akcjonariuszy).

[i]Autor jest starszym konsultantem w Dziale Doradztwa Podatkowego PricewaterhouseCoopers[/i]